محسن کلاگری
رسول میراخورلی
نصرت اله حسنی
داریوش قربانیان

گونه پده ‭( P.euphratica) ‬یکی از مهمترین درختان در مناطق گرم و خشک است که در بعضی کشورها از جمله ایران به طور طبیعی گسترش دارد. این گونه با توجه به اینکه تحمل خوبی در برابر دامنه زیاد درجه حرارت و شوری خاک دارد می تواند به عنوان یک گیاه سریع الرشد در مناطق کویری و بیابانی محسوب گردد و اهمیت زیادی از نظر تامین چوب، علوفه دام، استفاده در فضای سبز و دیگر جنبه های حمایتی دارد. هدف این آزمایش مقایسه پرووانانس های پده به لحاظ ویژگی های رویشی و مورفولوژیکی، تعیین میزان رشد پرووانانس ها، معرفی کلن های پر محصول و سازگار به شرایط گرم و خشک و ایجاد کلکسیون ژرم پلاسم کلن های پده با مبادی جغرافیایی مختلف می باشد. بدین منظور در سال ،‮‭1390‬ طرح کلکسیون پده با ‮‭17‬پرووانانس در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی گرمسار احداث گردید. در این کلکسیون از هر پرووانانس به تعداد نه اصله نهال یک ساله به صورت خطی و به فاصله 3*3 متر کاشته شد. بررسی های انجام گرفته شامل اندازه گیری صفات مورفولوژیکی (درخزانه)، رویشی ( قطر برابر سینه، ارتفاع و زنده مانی درختان ) و فنولوژیکی در عرصه کلکسیون می باشد. ضمنا در طول هر فصل رویش عملیات داشت نیز شامل آبیاری، وجین علفهای هرز و هرس درختان انجام گرفته است. مطالعات فنولوژی طی دو سال گذشته نشان داده است که فعالیت حیاتی آنها در محدوده زمانی اول تا ‮‭15‬ اسفند ماه شروع شده و در اوایل مهر تا اواخر آذر ماه خاتمه یافته است. آغاز فعالیت های حیاتی در ابتدای فصل رویش تابع درجه حرارت هوا می باشد ولی پدیده خزان بیشتر تحت تاثیر فتوپریود و دماهای حداقل بوده و با کوتاه شدن طول روز و کاهش دما از اوایل مهرماه با تغییر رنگ و ریزش برگ ها آغاز شده است. از میان مجموعه پرووانانس های بررسی شده کلن های سرخس، گلستان و کرمان بیشترین رشد ارتفاعی و قطری را داشته اند. در پایان دوره طرح، پرووانانس های کرمان، دزفول، خمین، منجیل و کاشان با ‮‭100‬ درصد درختان سبز بیشترین میزان زنده مانی را داشته اند. همچنین بررسی های مورفولوژیکی نشان داد که اختلاف معنی داری برای صفات حداکثر پهنا برگ، طول برگ، قطر یقه و ارتفاع کلن ها در خزانه وجود داشته است. کلمات کلیدی: پده، کلکسیون، پرووانانس، صفات رویشی، فنولوژی