ارمغان صالحی - دانشجویکارشناسی ارشد سازه های هیدرولیکی ،دانشکده عمران دانشگاه علم و صنعت ایران
عباس افشار - استاد ، گروه مهندسی آب، دانشکده عمران دانشگاه علم و صنعت ایران

سدها جزء مهمترین سازه های هیدرولیکی هستند که معمولا به صورت چند منظوره ساخته می شوند. اغلب کنترل سیلاب یکی از اهداف مهم آنها می باشد که برای این منظور قسمتی از حجم مخزن برای کنترل سیلاب در نظر گرفته می شود . بهره برداری از دریچه ها در سرریز های دریچه دار از جمله چالشهای مدیریت بهره برداری از مخازن است. کنترل و استهلاک سیلاب در مخازن سدها از یک طرف و توجه به ایمنی سد از طرف دیگر اهمیت این چالش را دو چندان می کند. در این کار تحقیقاتی دو سیاست بهره برداری مختلف برای بهره برداری از دریچه های سرریز ارائه وبا همدیگر مقایسه شده اند. در اولین رویکرد یک سیاست بهره برداری چندگانه که در آن میزان رهاسازی آب مخزن از دریچه های سرریز بر اساس ترازهای بحرانی تعیین شده در محدوده ی حجم کنترل سیلاب صورت می پذیرد. مطابق با این رویکرد، ده تراز بحرانی متناسب با درصدی از حجم کنترل سیلاب اتخاذ می گردد. وقتی آب به ارتفاع خاصی می رسد با بازشدگی دریچه های سرریز مقداری از حجم آب مازاد تحت فرمان مشخص، تخلیه می گردد. اما در رویکرد دوم مدلی تهیه و ارایه شده است که به بهره بردار اجازه می دهدتا با اطلاع از وقوع و یا عدم وقوع پیک هیدروگراف و مقایسه تراز مخزن با ترازهای از پیش محاسبه شده توسط مدل ، تصمیم مناسب را برای میزان رهاسازی سیلاب از دریچه ها اتخاذ نماید. از ویژگیهای مثبت مدل عدم نیاز به پیش بینی کامل هیدروگراف سیل است . این ویژگی دامنه کاربری مدل پیشنهادی را بسیار وسیع و عملیاتی می کند. هر دو سیاست بهره برداری پیشنهاد شده جهت کنترل سیلاب ورودی به مخزن ، استفاده بهینه از حجم کنترل سیلاب وبا رعایت ایمنی سد برای مطالعه ی موردی در حوزه سد کرخه به کار گرفته شده اند و نتایج حاصل از آنها ارایه و تحلیل شده است.

سیاست بهره برداری چندگانه ، مدل قابل تعمیم ، سرریز دریچه دار،الگوی رهاسازی ، سدکرخه