طاهره انصافی مقدم
محمد متینی زاده
شهرام بانج شفیعی
آناهیتا شریعت
فرهاد خاکساریان
جعفر حسین زاده

پژوهش حاضر اطلاعات حاصل از مطالعه ای تحقیقاتی- تحلیلی است که بر روی نمونه های منتخب از شاخه و برگ و خاک پایه های بلوط جنگل تحقیقاتی ایلام(جنگل حاج بختیار) با نام محلی مله سیاه در طی مدت دو سال انجام شده است.این تحقیق با هدف ارزیابی ماهیت ریزگردها از نظر دارا بودن فلزات سنگین و چگونگی تغییرات عناصر حیاتی موجود در خاک و برگ درختان بلوط،در طی مدت زمان تحقیق صورت گرفته است.بدین ترتیب از برگ وشاخه و خاک زیر تاج پوشش پایه های درختان سالم و رو به خشکیدگی بلوط در چهار نوبت از هر سال و در مجموع در طی دو سال متوالی نمونه برداری شد. در مرحله اول پس از انتقال نمونه ها به آزمایشگاه و آماده سازی آنها، عناصر حیاتی نیتروژن، فسفر و پتاسیم و چهار عنصر سنگین روی، نیکل، سرب و کادمیم متناسب با وقوع ریزگردها سنجش و ارزیابی شد. همچنین اندازه گیری هایی از میزان آهک ،کربن آلی ، بافت ، هدایت الکتریکی و اسیدیته خاک به عمل آمد. نتایج حاکی از آن بود که مقادیر بیشتری از فسفر و پتاسیم در برگ درختان سالم نسبت به درختان خشکیده مشاهده شده است. حداقل مقدار عناصر غذایی مشاهده شده در برگ درختان سالم و خشکیده منطقه مورد مطالعه، بدین ترتیب عبارت بود از: ازت 5/14، فسفر7 و پتاسیم40 میلی گرم در گرم ماده خشک برگ که برای رشد عادی و فعالیتهای زیستی درخت کافی به نظر می رسد. در مرحله دوم چهارعنصرروی،نیکل،سربو کادمیوم دربرگ و شاخه بلوط برودار طی چهار نوبت ازابتدای فروردین تا انتهای شهریورماه در دو سال متوالی(1392 و 1393)ومتناسب با وقوع ریزگردها از دو گروه درختان سالم و درحال خشکیدن سنجش و ارزیابی شد. نتایج بیانگر آن بود که با گذشت زمان مقدار عناصر به جزعنصر روی به صورت معنی داری در نمونه های خاک زیر تاجپوشش هر دو گروه درختان افزایش یافته است.تمامی چهارعنصرجذب شده توسط برگ درختان سالم ودرحال خشکیدن برودارطیا و ایل بهار تا اواخر تابستان افزایش یافتند وتفاوت آنها در سطح اطمینان 95درصدمعنی داربود. در مجموع این تحقیق نشان داد که طوفانهای گرد و غبار عناصر سنگین به همراه دارند و این عناصر ازطریق برگ و ریشه بلوط جذب می شوند. این عامل میتواند در کاهش مقاومت درختان بلوط دربرابرعوامل تنش زای دیگر از جمله تغییرات آب و هوایی،خشکسالی،هجوم آفات و... نقش داشته باشد.کلمات کلیدیایلام، خشکیدگی بلوط ،گرد و غبار، ریزگرد ، عناصر سنگین، زیست ردیابی.