علی محمد شکیب
حمید درستی
علی رضا ترنگ
محمود صیادی

برنج یکی از محصولات مهم کشور است. علاوه بر تولید داخلی سالیانه بیش از یک میلیون تن نیاز واردات برنج وجود دارد. با توجه به محدودیت توسعه سطح زیر کشت, ایجاد و بهره برداری از ارقام و لاین های با توان تولیدی بیشتر ضروری است که نیازمند وجود تنوع و گزینش گیاهان مطلوب است. در این پروژه جمعیت های جهش یافته در رقم محلی هاشمی و رقم خزر (که عمده سطح زیر کشت برنج را در کشور به خود اختصاص می دهند) با استفاده از ماده شیمیایی جهش زای اتیل متان سولفونات (EMS) ایجاد شدند. در آزمون اولیه، غلظت 5/1 درصد و 1 درصد به ترتیب برای هاشمی و خزر تعیین شد. بر این اساس تعداد 10000 بذر از هریک از ژنوتیپ ها با ماده جهش زا تیمار و پس از شستشو در خزانه کشت شدند و یک ماه بعد به مزرعه منتقل شدند. در نتیجه دو جمعیت M1 با 3490 گیاه و 3420 گیاه به ترتیب برای ژنوتیپ هاشمی و خزر ایجاد شدند. در زمان رسیدن٬ از هر بوته یک خوشه به طور جداگانه برداشت شد. در فصل زراعی بعد خوشه ها در خزانه کشت شدند و پس از رشد از هر خوشه یک گیاه به زمین اصلی منتقل شد (گیاهان M2 (. یک خوشه از هر گیاه M2 در انتهای فصل رشد به طور جداگانه برداشت شد و مانند سال قبل در خزانه کشت گردید و از هر نمونه یک گیاه به زمین اصلی انتقال داده شد ( جمعیت نسل M3). در طی رشد و نمو گیاهان برای اهداف مختلف مانند پاکوتاهی و زودرسی مورد گزینش قرار گرفتند. از جمعیت هاشمی تعداد 34 بوته دارای ارتفاع گیاه کوتاه تر انتخاب شدند. در جمعیت خزر تنوع قابل توجه مشاهده نشد. گیاهان انتخابی هاشمی در نسل بعد کشت شدند و در ادامه 17 بوته دارای تنوع ارتفاع گیاه از 115 سانتیمتر تا 180 سانتیمتر (شاهد 145 سانتیمتر) گزینش گردید. واژه های کلیدی: برنج، پاکوتاهی، زودرسی، جهش زایی