محمد رحمانی
محمد اسماعیلی
عنایت رضوانی خورشیدی
جعفر رضازاده
اشکان عباسیان
سامان شیدایی
مصطفی شاکری
حسام اشعرین

یونجه به لحاظ ارزش غذایی بالای علوفه آن در تغذیه دام یکی از مهمترین نباتات علوفه ای دنیا محسوب می شود. مدیریت تولید بذر این محصول بدلایل اقتصادی هیچگاه منفک از تولید علوفه نبوده و تکثیر بذر یونجه همواره در حاشیه تولید علوفه و با شرایط فنی مربوط به تولید علوفه انجام می گیرد. این تحقیق در پی یافتن راهکارهای بینابینی است که بتواند علاوه بر حفظ عملکرد علوفه یونجه، عملکرد و کیفیت بذر استحصال شده را نیز تضمین نماید. بر این اساس این آزمایش در قالب طرح اسپلیت پلات شامل دو عامل فاصله ردیف های کشت در چهار سطح (دستپاش، ،‮‭50 25‬ و ‮‭75‬ سانتی متر) و میزان بذر مصرفی در سه سطح (،‮‭10‬ ،‮‭30 20‬ کیلوگرم) بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در زنجان در سه سال اجرا گردید که سال اول آن به عنوان سال استقرار و سال دوم و سوم به عنوان سال های اجرای آزمایش مورد استقاده قرار گرفتند. تجزیه واریانس داده های این آزمایش نشان داد؛ در کشت دومنظوره علوفه-بذر فاصله کشت ‮‭50‬ سانتیمتر بدون تاثیر بر عملکرد علوفه به نفع تولید بذر بود. اختصاص چین دوم به بذر از نظر اقتصادی مناسب نبود و مشاهده شد اختصاص چین اول یا سوم به بذر از نظر اقتصادی مناسب تر بود. بعلاوه فاصله کشت ‮‭50‬ سانتیمتر بیشترین علوفه تر و خشک را بدست داد لذا می توان نتیجه گرفت فاصله کشت ‮‭50‬ سانتیمتر بجای فاصله کشت ‮‭25‬ سانتیمتر یا کمتر سودمندی بیشتری در کشت دو منظوره علوفه-بذر داشته باشد. مصرف ‮‭20‬کیلوگرم در هکتار در زمان کشت بیشترین میانگین عملکرد بذر را تولید نمود در عین حال مشاهده شد که مصرف ‮‭20‬ کیلوگرم بذر در هکتار برای تولید بیشترین مقدار علوفه کفایت نمود. وزن هزاردانه و درصد جوانه زنی بذرهای تولیدی تحت تاثیر الگوی کشت قرار نگرفت ولی تحت تاثیر تراکم بوته قرارگرفت به طوری که تراکم پایین تر باعث تولید دانه های وزین تر نمود. فاصله کشت ‮‭25‬ و ‮‭50‬سانتیمتر هم برای تولید علوفه تنها و هم تولید دومنظوره علوفه-بذر ارزش اقتصادی مشابه و حداکثر داشت. ارزش اقتصادی علوفه یونجه در شرایط قیمتی مختلف با مصرف ‮‭10‬ کیلوگرم در هکتار حداکثر مقدار بوده است و مصرف بذر بیشتر باعث سودمندی اقتصادی نداشته است. کلمات کلیدی: بذر یونجه، الگوی کشت، فاصله کشت، میزان مصرف بذر، سودمندی اقتصادی