مقصود حسنپورحسنی
فرزاد افشاری
معصومه خیرگو
نصرت اله طباطبائی
مظفر روستائی

زنگ قهوه ای گندم با عامل ‭Puccinia triticina ‬یکی از مهمترین بیماریهای گندم در ایران می باشد. استفاده از ارقام مقاوم یکی از بهترین روش های کنترل این بیماری می باشد. این بررسی به منظور بررسی واکنش ‮‭233‬ ژنوتیپ گندم دیم، انتخابی (‮‭1391-92‬) نسبت به بیماری زنگ قهوه ای در شرایط مزرعه ای و گیاهچه ای اجرا گردید. آزمایش گیاهچه ای در شرایط کنترل شده گلخانه (در کرج با جدایه زنگ قهوه ای گندم جمع آوری شده از اهواز) اجرا و یادداشت برداری در مقیاس ‮‭4-0‬ انجام گرفت. یادداشت برداری مزرعه ای از شدت بیماری بر اساس روش اصلاح شده کاب و تیپ آلودگی براساس روش رولفز و همکاران در مرحله گیاه کامل انجام گرفت. نتایج ارزیابی مرحله گیاه بالغ نشان داد که در گنبد تعداد ‮‭161‬ ژنوتیپ، در اهواز ‮‭194‬ ژنوتیپ در میاندوآب ‮‭214‬ ژنوتیپ و در دزفول ‮‭225‬ ژنوتیپ دارای مقاومت قابل قبولی در برابر بیماری بودند. از میان آنها تعداد ‮‭151‬ ژنوتیپ در هر چهار منطقه مذکور مقاومت قابل قبولی از خود نشان دادند که ‮‭40‬ ژنوتیپ از گندم های نان و ‮‭111‬ ژنوتیپ از گندم های دوروم بود. براساس نتایج حاصل از ارزیابی با جدایه زنگ قهوه ای اهواز، تعداد ‮‭23‬ ژنوتیپ دارای عکس العمل 3 و بالاتر نسبت به این جدایه بود و ژنوتیپ های حساس در مرحله گیاهچه ای می باشند. سایر ژنوتیپ ها دارای عکس العمل غیر حساس یا مقاوم بودند و‮‭186‬ ژنوتیپ دارای واکنش مقاومت بودند. از ‮‭23‬ ژنوتیپ حساس در مرحله گیاهچه ای تعداد ‮‭10‬ ژنوتیپ در مرحله گیاه بالغ در تمام مناطق اجرا، واکنش مقاومت از خود نشان داده انداین نوع مقاومت به حضور ژن های موثر مرحله گیاه کامل برمی گردد و نشانگر احتمال وجود ژن های مقاومت گیاه کامل ‭(Adult Plant Resistance) ‬در این ژنوتیپ ها می باشد که توسط چند ژن کنترل می گردد. واژه های کلیدی: بیماری زنگ قهوه ای - لاین های گندم دیم- ارزیابی مقاومت ‭- Puccinia triticina