فاطمه رسولی
صادق افضلی نیا
علی محمد چراغی
علی کیانی پویا
منصور علوی منش
هدایت اله رحیمی

انتخاب یک سیستم مناسب خاک ورزی در اراضی شور می تواند اثر قابل توجهی بر تولید محصول داشته باشد. پروژه حاضر به منظور ارزیابی تاثیر روش های مختلف خاک ورزی و کاشت بر عملکرد گندم، ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک انجام گرفت. تیمارهای اصلی شامل 1- پیش آبیاری (آبیاری قبل از عملیات خاک ورزی) و 2- عملیات خاک ورزی در شرایط مرسوم (رطوبت کم خاک) و تیمارهای فرعی آن، سه سیستم خاک ورزی شامل 1- خاک ورزی مرسوم، 2- کم خاک ورزی یا استفاده از خاک ورز مرکب و 3- بی خاک ورزی بود. آزمایش در قالب طرح اسپلیت بلوک با 3 تکرار انجام شد و به مدت 3 سال ادامه یافت. پارامترهای مورد اندازه گیری شامل رطوبت خاک، تغییرات شوری خاک، ضریب آبگذری اشباع خاک، چگالی ظاهری، درصد کربن آلی، مصرف سوخت، ظرفیت مزرعه ای موثر، کارآیی مصرف آب و عملکرد گندم بود. نتایج نشان داد تفاوت بین روش های مختلف خاک ورزی از لحاظ رطوبت، ‮‭60‬ روز پس از کاشت معنی دار شد. در حالی که تفاوت بین تیمارهای آزمایش، ‮‭120‬ روز پس از کاشت محسوس و معنی دار نبود. تفاوت معنی داری بین تیمارهای مختلف خاک ورزی از لحاظ درصد کربن آلی مشاهده نشد. چگالی ظاهری خاک، در تیمار بی خاک ورزی‮‭8/7‬ درصد بیشتر از روش مرسوم بود. در حالی که خاک در روش کم خاک ورزی از کمترین چگالی ظاهری برخوردار بود. اعمال پیش آبیاری در تمام روش های خاک ورزی شوری خاک را کاهش داد. روش خاک ورزی هم بر مقدار و هم توزیع نمک در خاک تاثیر داشت. در روش بی خاک ورزی شوری لایه سطحی کمتر و با افزایش عمق افزایش یافت. در تیمار کم خاک ورزی در اغلب نمونه برداری ها توزیع شوری در پروفیل تقریبا یکسان و اختلاف معنی داری بین شوری لایه ها مشاهده نشد. در تیمار مرسوم در اغلب نمونه خاک های برداشته شده از لایه سطحی، شوری بیشتری مشاهده شد. کارآیی مصرف آب در تیمار بی خاک ورزی کمترین مقدار و در روش کم خاک ورزی بیشترین مقدار را داشت. آبیاری قبل از شخم، کارایی مصرف آب را در تیمار خاک ورزی مرسوم و کم خاک ورزی افزایش و کارایی مصرف آب در روش بی خاک ورزی را کاهش داد. ضریب آبگذری اشباع خاک در روش کم خاک ورزی در مقایسه با روش مرسوم و بی خاک ورزی بیشتر بود. عملکرد گندم در ترکیب تیمار بی خاک ورزی و پیش آبیاری کمترین مقدار (‮‭2416‬ کیلوگرم در هکتار) و در ترکیب تیمار کم خاک ورزی و پیش آبیاری بیشترین مقدار (‮‭3164‬ کیلوگرم در هکتار) را داشت. برترین تیمار از نظر اقتصادی، روش کم خاک ورزی به ویژه همراه با آبیاری قبل از شخم بود.