مهران پات پور
فرزاد افشاری
زهره بیات

به منظور شناسایی پاتوتایپ ها و فاکتورهای بیماریزای عامل بیماری زنگ سیاه (ساقه) گندم با جمع آوری نمونه های آلوده به این بیماری از مناطق مختلف کشور در شرایط گلخانه در طی مدت 3 سال این پروژه به مرحله اجرا در آمد. واکنش ارقام و لاین ها بر اساس روش مکینتاش و همکاران در مقیاس ‮‭4-0‬ یادداشت برداری شدند. تعداد ‮‭64‬ جدایه به کمک ‮‭20‬ لاین افتراقی زنگ سیاه بر اساس سیستم تعیین نژاد آمریکای شمالی نامگذاری شدند. در مجموع ‮‭23‬ نژاد شناسایی شدند که می تواند بیانگر وجود تنوع ژنتیکی بالا در جمعیت قارچ مورد مطالعه قارچ زنگ سیاه باشد. نژاد ‭TTTTF ‬که برای ‮‭18‬ ژن مقاومت زنگ سیاه به استثنای ‭Sr‬‮‭24‬ و ‭Sr‬‮‭31‬ بیماری زایی داشت. پرآزارترین نژاد شناخته شده در بین جمعیت عامل بیماری زا با فراوانی 7/%4 در کلاردشت، بجنورد و بروجرد تعیین شد. گسترده ترین نژاد با بیشترین فراوانی (6/%‮‭26‬)، نژاد ‭TTTTC ‬و پس از آن نژاد ‭TKTTC ‬با فراوانی 6/%‮‭15‬ شناسایی شد. وجود نژاد ‭Ug‬‮‭99‬ ‭(TTKSK)‬، در سال ‮‭1390‬ در منطقه لرستان با فراوانی 1/%3 تایید شد. نژاد ‭TTSTC ‬نیز با فراوانی 9/%‮‭10‬ مشاهده و ارزیابی گردید. پنج نژاد ‭TTTTF‬، ‭TTTTC‬، ‭TKTTC‬، ‭TTSTC ‬و ‭TTKSK ‬در مجموع 9/%‮‭60‬ جمعیت ‭Pgt ‬را در این مطالعه به خود اختصاص دادند. ژن مقاومت ‭Sr‬‮‭24‬ نسبت به تمام جدایه ها موثر بود و بیماری زایی برای آن ثبت نگردید. یازده ژن مقاومت، ‭Sr‬5، ‭Sr‬6،‭Sr‬‮‭21‬ ، ‭Sr‬7b، ‭Sr‬9a، ‭Sr‬9b، ‭Sr‬9d، ‭Sr‬9g، ‭Sr‬‮‭10‬، ‭Sr‬‮‭30‬، و ‭SrMcNair ‬نسبت به بیش از %‮‭90‬ نژادهای شناسایی شده حساس و غیر موثر بودند. کلمات کلیدی: فاکتورهای بیماری زایی، ارقام استاندارد، مقاومت، نژاد ‭Ug‬‮‭99‬، ژن های مقاومت زنگ سیاه گندم.