همت علی انصاری
علی اشرف جعفری
مسعود اسماعیلی شریف
کریم باقرزاده

با هدف افزایش عملکرد و کیفیت علوفه و سازگاری، نسبت های خالص و مخلوط ‮‭25‬-،‮‭50-50 75‬ و ‮‭75-25‬ یونجه ‭(Medicago sativa)‬زراعی و سه گونه گرامینه مرتعی علف گندمی بلند ‭(Agropyron elongatum) ‬علف گندمی تاجدار ‭Agropyron cristatum)) ‬و فستوکای بلند‭((Festuca arundinacea ‬بصورت اسپیلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار به دو روش مخلوط کردن همزمان بذرها در مرحله کشت ‭(Mixcroping) ‬و کشت مجزا یا ردیفی در خطوط کنارهم ‭(Intercropping) ‬در شرایط دیم در ایستگاه تحقیقات کشاورزی سمیرم مورد ارزیابی قرار گرفتند. در این تحقیق عملکرد علوفه خشک و صفات کیفی علوفه شامل درصد پروتیین خام، درصد کربوهیدرات های محلول، درصد هضم پذیری، خاکسترکل و درصد‭ADF ‬توسط دستگاه طیف سنج مادون قرمز نزدیک‭NIR ‬اندازه گیری شد. سودمندی کشت مخلوط از طریق محاسبه نسبت برابری زمین ‭LER ‬برای عملکرد علوفه و عملکرد ماده خشک قابل هضم، عملکرد پروتیین خام و عملکرد کربوهیدرات های محلول محاسبه شد. داده ها تجزیه واریانس شدند و میانگین ها توسط آزمون دانکن دسته بندی شد. نتایج نشان داد که گونه ‭A.elongatum ‬بالاترین ارتفاع را در هر دو الگوی کشت خالص و مخلوط داشت. بالاترین عملکرد علوفه خشک با میانگین ‮‭2213‬ کیلوگرم در هکتار به تیمار یونجه ‮‭25 75‬ ‭A.elongatum ‬حاصل شد. بالاترین ماده خشک قابل هضم به یونجه با میانگین‮‭867‬ کیلوگرم در هکتار تعلق گرفت. بالاترین عملکرد پروتیین خام با میانگین ‮‭481‬ کیلوگرم در هکتار و بالاترین عملکرد کربوهیدرات های محلول در آب با میانگین ‮‭396‬ کیلوگرم در هکتار به کشت مخلوط یونجه ‮‭25 75‬ ‭A.elongatum ‬تعلق گرفت. بالاترین درصد هضم پذیری با میانگین ‮‭72/1‬ درصد به تیمار یونجه ‮‭75‬ و ‮‭25‬ ‭F.arundinacea ‬مربوط بود. بالاترین درصد پروتیین خام با میانگین ‮‭24/8‬ درصد در تیمار یونجه‮‭25‬ و ‮‭75‬ ‭F.arundinacea ‬حاصل شد. همینطور بالاترین درصد کربوهیدرات های محلول در آب میانگین ‮‭21/7‬ درصد در تیمار یونجه‮‭75‬ و ‮‭25‬ ‭F.arundinacea ‬بدست آمد. بالاترین درصد خاکستر را مخلوط ‭F.arundinacea ‬یونجه با میانگین ‮‭10/6‬ درصد تولید کردند. از لحاظ عملکرد علوفه تفاوت معنی داری بین دو الگوی کشت مخلوط در ردیف های مجزا و کشت مخلوط بذر در یک ردیف وجود نداشت ولی عملکرد صفات کیفی قابلیت هضم و پروتیین و کربوهیدرات ها در الگوی کشت مخلوط بذر بیشتر بود. مقایسه نسبت برابری زمین ‭(LER) ‬در هر سه تیمار مخلوط (یونجه‭-A.elongatum) ‬و تیمارهای یونجه ‮‭75 25‬ ‭A.cristatum‬، یونجه ‮‭50‬ ‭A.cristatum‬‮‭50‬، با نسبت های بیشتر از 1 عملکرد بیشتری در کشت مخلوط نسبت به کشت خالص داشتند. بنابراین می توان برای دست یابی به بالاترین ماده خشک قابل هضم یونجه، بالاترین عملکرد پروتیین خام و عملکرد کربوهیدرات های محلول در آب از تیمار یونجه ‮‭25 75‬ ‭A.elongatum ‬و بالاترین درصد هضم پذیری و درصد کربوهیدرات های محلول در آب از تیمار یونجه ‮‭75‬ و ‮‭25‬ ‭F.arundinacea ‬استفاده کرد. واژه های کلیدی: یونجه زراعی، گراس ها کشت مخلوط، عملکرد و کیفیت علوفه،