محمد جمشیدی
غلامرضا زارعیان
جمال بنی نعمه
کامران افتخاری
محمد آریانمهر
خندان نصرالهی
مریم جوادزاده
محمود اسلامی
کامبیز بازرگان
مهناز فیض اله زاده اردبیلی
رمضانعلی ابراهیم پور
داریوش پوردائمی

به منظور ارزیابی ظرفیت خود پالایی خاک دشت های کشاورزی استان های خوزستان و فارس، تغییرات و پراکنش جغرافیایی ماده آلی خاک به عنوان یکی از خصوصیات موثر در ظرفیت خود پالایی خاک مورد بررسی قرار گرفت. تعیین پراکنش مکانی درصد کربن آلی خاک با توجه به نقشی که بواسطه بهبود ساختمان خاک و ابقا و تبادل یون های موجود در سیستم خاک در غیر فعال کردن آلاینده ها و جلوگیری از ورود آنها به آب زیر زمینی دارد، ضروری است. در اراضی کشاورزی، خصوصیات خاک ها بویژه در لایه های سطحی، علاوه بر عوامل خاکسازی متاثر از مدیریت های زراعی نیز می باشد. از اینرو خصوصیات خاک ها دارای ماهیت تغییر پذیری مکانی بالا حتی در فواصل کم است. لذا در سطوح جغرافیایی وسیع برای تعیین حدود تغییرات مکانی خواص خاک نیاز به تعداد زیادی نمونه برداری و تجزیه خاک و صرف زمان و هزینه زیاد است، لذا ناگزیر باید مدل هایی بکار رود تا بر اساس مقادیر اندازه گیری شده در مکان های معدود، بتوان بهترین برآورد را از تعداد نمونه های برداشت نشده بدست آورد. استفاده از روش های زمین آماری و نرم افزار های آنالیز داده های مکانی این امکان را فراهم آورده تا بتوان مقادیر خصوصیات خاک ها را درون یابی نموده و به ارزیابی خطای درون یابی نیز پرداخت. برای انجام این پروژه در دشت های مطالعاتی بسته به ماهیت اراضی، یک سیستم شبکه بندی منظم با فواصل ‮‭1000‬ ا ‮‭1000‬ یا ‮‭2000‬ا ‮‭2000‬ متر طراحی و نمونه برداری خاک انجام گردید. در استان خوزستان ‮‭1752‬ نمونه و در استان فارس ‮‭2762‬ نمونه خاک برداشت گردید. تغییرات خاک بر مبنای نیم پراش نگار های ‭(semi-variograms) ‬خصوصیات خاک و اعمال روش عکس مجذور فاصله ‭(Inverse Distance Weighting) ‬تعیین و نقشه پراکنش مکانی درصد کربن آلی به تفکیک دشت های مطالعاتی برای 9 دشت در استان خوزستان و ‮‭17‬ دشت در استان فارس به ترتیب با مساحت حدود ‮‭520‬ هزار هکتار و ‮‭366‬ هزار هکتار با مقیاس ‮‭50000:1‬ تهیه گردید. واحدهای تفکیک شده که بر اساس دامنه درصد کربن آلی خاک بر روی نقشه ها ترسیم شده اند، می تواند به عنوان اسناد زیر بنایی اطلاعات مفیدی را برای مدیریت ویژه- مکانی درصد ماده آلی خاک و تفاسیر آن در رابطه با تعیین ظرفیت خاک برای مقابله با آلاینده ها در دشت های مورد مطالعه در دسترس محققین علوم زمینی و محیط زیست قرار دهد. واژه های کلیدی: ظرفیت خود پالایی خاک، پهنه بندی، کربن آلی خاک، نیم پراش نگار، روش عکس مجذور فاصله، مدیریت ویژه مکانی