مهدی پورهاشمی
مجید حسنی
پریسا پناهی
پژمان پرهیزکار
رضا اخوان
امیرمسعود بیضایی نژاد
مریم حسنی نژاد
مریم پالیزدار

با توجه به عدم وجود اطلاعات جامع و کافی در خصوص وضعیت تولید بذر گونهصهای بلوط بهصعنوان حلقه اول در زنجیره تجدیدحیات جنسی جنگلصهای بلوط که عمدتا بهصدلیل دشواری اندازهصگیری میصباشد، در این پژوهش برای اولین بار در داخل کشور روشصهای مختلف و ساده برآورد چشمی شمار بذر درختان بلوط در 6 منطقه بهصنامصهای دشتصارژن فارس، داربادام کرمانشاه، روستای هلو شهرستان بانه استان کردستان، جنگل حاتم مشکینصشهر، استان گلستان و قطعه خزر باغ گیاهصشناسی ملی ایران بهصمدت سه سال (‮‭1388‬ تا ‮‭1390‬) مورد استفاده قرار گرفت. در دشتصارژن فارس و داربادام کرمانشاه گونه برودار ‭(Quercus brantii)‬، در استان کردستان هر سه گونه بلوط بومی زاگرس شامل برودار، مازودار ‭(Quercus infectoria) ‬و ویصول ‭(Q. libani)‬، در جنگل حاتم گونه اوری ‭(Q. macranthera) ‬و در استان گلستان و باغ گیاهصشناسی نیز گونه بلندمازو ‭ (Q. castaneifolia) ‬مدنظر قرار گرفتند. ابتدا با استفاده از روش نمونهصبرداری طبقهصای تصادفی در هر منطقه ‮‭40‬ درخت (بجز باغ گیاهصشناسی که بدلیل محدودیت پایهصها، ‮‭30‬ درخت نمونه درنظر گرفته شد) انتخاب، شمارهصگذاری و متغیرهای کمی آنها اندازهصگیری شد. در ابتدای شهریورماه با استفاده از روشصهای مختلف برآورد چشمی شامل روشصهای ‭Sharp‬، ‭Whitehead‬، ‭Christisen-Kearby ‬و روش تعدیلصشده ‭Graves‬، وضعیت بذردهی درختان نمونه رتبهصبندی شد. همچنین از روش برآورد چشمی ‭Koenig ‬برای تهیه مدل رگرسیونی مناسب بهصمنظور تعیین شمار بذر درختان نمونه با استفاده از شمارش بذر در ‮‭30‬ ثانیه استفاده شد. سپس در استانصهای فارس، کرمانشاه، کردستان و اردبیل کلیه بذرها روی تاج نیز به-تفکیک درخت شمارش شدند تا بتوان دقت روشصهای برآورد چشمی را محاسبه نمود. در استان گلستان بجای شمارش تاجی از روش تلهصگذاری و در باغ گیاهصشناسی نیز از پلاتصهای زمینی استفاده شد. تمام اندازهصگیریصها برای درختان نمونه در طول سه سال اجرای طرح تکرار شدند. براساس نتایج بهصدستص آمده، در دشتصارژن فارس میانگین تراکم بذر (شمار بذر در یک متر مربع سطح تاج) درختان برودار در سالصهای ،‮‭89 88‬ و ‮‭90‬ بهصترتیب 6/،‮‭10/1 13‬ و 2/،‮‭24‬ در داربادام کرمانشاه برای گونه برودار بهصترتیب 6/،‮‭10/7 1‬ و 3/،6 در جنگل حاتم برای اوری بهصترتیب 1/،‮‭2/3 0‬ و 9/،‮‭11‬ در باغ گیاهصشناسی برای بلندمازو بهصترتیب ،4 یک و 6/،2 در استان کردستان برای مازودار در سال ‮‭88‬ معادل ‮‭9/1‬ و برای برودار و ویصول در سال ‮‭89‬ بهصترتیب معادل ‮‭11/3‬ و ‮‭2/5‬ و در استان گلستان در پارسل ‮‭262‬ لوه در سال ‮‭88‬ معادل 1/،2 در منطقه مجاور روستای لوه در سال ‮‭90‬ معادل ‮‭23/3‬ و در جنگل تاویر در همین سال معادل ‮‭22/7‬ بود. شاخصصهای بدستص آمده از روشصهای مختلف برآورد چشمی نیز بیانگر بذردهی نامطلوب گونهصها در اکثر مناطق بودند. در بین روشصهای برآورد چشمی، بیشترین دقت برآورد را روش ‭Whitehead ‬داشت. مدلصهای رگرسیونی بهصدستص آمده از روش ‭Koenig ‬نیز همبستگی خوبی داشتند، در نتیجه میصتوان با استفاده از مدلصهای بهصدستص آمده برای سایر درختان گونهصهای موردمطالعه در همان منطقه و نیز برای سالصهای آینده، فقط با شمارش بذرها در ‮‭30‬ ثانیه بهصروش ‭Koenig ‬برآورد خوبی از شمار واقعی بذر درختان همصگونه داشت. کلیدواژه: روشصهای برآورد چشمی، تولید بذر، بلوط، مدلصسازی.