محمد زمانیان
محمد شاهوردی
افشین روزبهانی
محمد هاشمی جزی
محمدرضا عباسی
محمد اکبری راد

به منظور ارزیابی عملکرد کمی و کیفی علوفه گروه های مختلف رسیدگی زود رس ، متوسط و دیر رس شبدر ایرانی و تعیین جایگاه آنها در مناطق مختلف جغرافیایی، این پژوهش در چهار آزمایش جداگانه در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار و ‮‭15‬ تیمار ردر کرج، بروجرد، شهرکرد و اراک اجرا گردید. نتایج تجزیه واریانس سالیانه و مرکب در سالها و مناطق نشان داد که اثر سال، مکان و رقم بر پتانسیل تولید علوفه و صفات مورفولوژیک گروههای رسیدگی شبدر ایرانی تاثیر معنی دار دارند. مقایسه مناطق و سالها نشان داد که مناطق بر میزان تولید علوفه ارقام گروههای رسیدگی شبدر ایرانی اثر معنی دارتری نسبت به سالها دارد. مقایسه میانگین ها نشان داد که از نظر عملکرد علوفه تر و علوفه خشک به ترتیب در گروه رسیدگی زود رس یک چین شبدر ایرانی رقم ‮‭50 .250‬ ‭TN ‬با ‮‭62/29‬ و ‮‭8/73‬ تن ، در گروه چند چین زودرس، رقم ‮‭50 .134‬ ‭TN ‬با ‮‭68/94‬ و ‮‭11/51‬ تن، در گروه رسیدگی چند چین متوسط رس، رقم ‮‭50 .112‬ ‭TN ‬با ‮‭71/06‬ و ‮‭11/59‬ تن و در گروه رسیدگی چند چین دیررس، رقم ‮‭50 .124‬ ‭TN ‬با ‮‭74/71‬ و ‮‭13/25‬ تن در هکتار برترین ارقام بودند. مقایسه میانگین مناطق نشان داد که در تمام گروههای رسیدگی شبدر ایرانی، منطقه کرج از میانگین عملکرد علوفه خشک بالاتری نسبت به سایر مناطق برخوردار است و این نشان می دهد که شرایط آب و هوایی و مدیریتی جهت تولید بیوماس در منطقه کرج مناسب تر است. در ضمن مقایسه گروههای رسیدگی شبدر ایرانی نشان داد که گروه یک چین زود رس کمترین و گروه چند چین دیررس بیشترین عملکرد علوفه را بخود اختصاص دادند و هر چه دوره رسیدگی طولانی تر باشد تولید ماده خشک در شبدرها بیشتر است. واژههای کلیدی: شبدر ایرانی، ژرم پلاسم ، عملکرد علوفه، صفات مورفولوژیک و گروه بندی .