فراهانی ابراهیم
مهدی میرزا
فرزاد قمقامی
حسن حبیبی
محسن آهنگری
ابراهیم شریفی عاشور آبادی
حبیبی

به منظور بررسی رویشگاه های طبیعی گونه های مختلف جنس ‭Thymus ‬و تاثیر کشت و اهلی کردن آن در اکوسیستم های زراعی در استان تهران، آزمایش های جداگانه ای در سال های ‮‭89‬-،‮‭1385‬ به ترتیب در شرایط رویشگاهی و همچنین در شرایط زراعی استان به اجرا در آمد. ابتدا، پس از مراجعه به رویشگاه گونه های ‭Thymus pupescens ‬و‭kotschyanus Thymus‬، در منطقه دهدر طالقان نسبت به پلات گذاری و ثبت تعدادی از ویژگی ها و همچنین جمع آوری بذور هر کدام از گونه های مورد نظر اقدام شد، سپس هرکدام از گونه های بومی، در مزارع واقع در ایستگاه های تحقیقاتی دانشگاه شاهد و خجیر به صورت بذر کشت شدند. به عنوان مقایسه، علاوه بر گونه های بومی از یک گونه خارجی به نام آویشن باغی ‭(Thymus vulgaris) ‬نیز استفاده شد. در تمام آزمایش ها، تیمارهای مورد بررسی شامل مراحل مختلف برداشت بود، که برای هر کدام از گونه ها، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار آزمون شدند. در مدت اجرای آزمایش، در ایستگاه تحقیقات خجیر شاخص های فیزیولوژیک رشد مورد بررسی قرار گرفت. برای هر کدام از گونه ها در ایستگاه تحقیقات دانشگاه شاهد، نتایج سال های آزمایش به صورت تجزیه مرکب مورد آزمون قرار گرفت. نتایج حاصل از بررسی رویشگاهی نشان داد که در آویشن ‭Thymus kotschyanus‬، ابتدای مرحله گل دهی با دریافت حرارتی معادل ‮‭762‬ درجه روز، اواسط گل دهی با ‮‭1252‬ درجه روز، آغاز مرحله بذر دهی با ‮‭2400‬ درجه روز و انتهای مرحله بذردهی نیز با ‮‭2826‬ درجه روز مشاهده گردید. در آویشن ‭Thymus pubescens ‬، ابتدای مرحله گل دهی با دریافت حرارتی معادل ‮‭775‬ درجه روز، اواسط گل دهی با ‮‭1265‬ درجه روز، آغاز مرحله بذر دهی با ‮‭2486‬ درجه روز و انتهای مرحله بذردهی با ‮‭2810‬ درجه روز اتفاق افتاد. در شرایط زراعی نیز گونه ‭Th. pubescens ‬در سال اول در دانشگاه شاهد، در اوایل دوره گلدهی دارای میانگین اسانس ‮‭1/35‬ درصد، اواسط گلدهی ‮‭1/08‬ درصد، اواخر گلدهی ‮‭0/75‬ درصد، در دوره بذر دهی ‮‭0/49‬ درصد بود. همچنین درگونه ‭Th. kotschyanus ‬در اوایل دوره گلدهی دارای میانگین اسانس ‮‭1/06‬ درصد، در اواسط گلدهی ‮‭0/85‬ درصد، در اواخر گلدهی ‮‭1/48‬ درصد، در دوره بذر دهی ‮‭0/81‬ درصد بود. و نیز گونه ‭Th. vulgaris ‬در اوایل دوره گلدهی دارای میانگین اسانس ‮‭0/65‬ درصد، در اواسط گلدهی ‮‭1/05‬ درصد، در اواخر گلدهی ‮‭1/2‬ درصد، در دوره بذر دهی ‮‭0/82‬ درصد بود. طبق نتایج حاصل از کشت گونه های آویشن، در ایستگاه خجیر، گونه ‭Th. kotschyanus ‬بیشترین وزن خشک را در مرحله بذر دهی با ‮‭6163‬ کیلوگرم در هکتار، بیشترین درصد اسانس را در اواخر گلدهی با ‮‭1/057‬ درصد، بیشترین عملکرد اسانس را در مرحله بذر دهی با ‮‭49/22‬ کیلوگرم در هکتار و بیشترین ارتفاع اندام هوایی را در مرحله بذر دهی با ‮‭18/41‬ سانتیمتر نشان داد. گونه ‭Th. pubescens ‬، بیشترین وزن خشک را در مرحله بذر دهی با ‮‭3727/2‬ کیلوگرم در هکتار، بیشترین درصد اسانس را در اواخر گلدهی با ‮‭1/06‬ درصد، بیشترین عملکرد اسانس را در مرحله بذر دهی با ‮‭27/2‬ کیلوگرم در هکتار و بیشترین ارتفاع اندام هوایی را در مرحله بذر دهی با ‮‭17/25‬ سانتیمتر نشان داد. گونه ‭Th. Vulgaris ‬، بیشترین وزن خشک اندام هوایی را در مرحله بذر دهی با ‮‭4258/5‬ کیلوگرم در هکتار، بیشترین درصد اسانس را در اواخر گلدهی با ‮‭0/77‬ درصد، بیشترین عملکرد اسانس را در مرحله بذر دهی با ‮‭31/6‬ کیلوگرم در هکتار و بیشترین ارتفاع اندام هوایی را در مرحله بذر دهی با ‮‭25/46‬ سانتیمتر نشان داد. لغات کلیدی: آویشن، رویشگاه،کشت و اهلی کردن، شاخص های فیزیولوژیک رشد، اسانس، استان تهران