سیدمحمد تاجبخش - استادیار گروه مهندسی منابع طبیعی دانشگاه بیرجند
احد توسلی - کارشناس ارشد مهندسی آبخیزداری، عضو باشگاه پژوهشگران جوان واحد مشهد
علی اکبر صفدری - کارشناس ارشد مدیریت بیابان، شرکت مهندسین مشاور آبخیز گستر شرق

تحقیق حاضر با هدف اصلی ارزیابی نقش شیب در عملکرد سازههای کوتاه رسوبگیر (گابیون) در دو حوزه آبخیز شمال خراسان (دوآب شیروان و امام وردی خان قوچان) و یک حوزه آبخیز غرب سمنان (بهورد گرمسار ) صورت پذیرفته است. علّت انتخاب حوزههای آبخیز سه گانه فوق، بررسی توامان خصوصیات اقلیمی و همچنین افزایش تعداد سازههای مورد پایش ( 77 مورد) بوده است . تحقیقات انجام شده در سطح جهان دلالت بر نقش قابل توجه فاکتورهای ژئومورفولوژیکی از جمله شیب بر روی نحوه عملکرد سازههای کنترل سیل و رسوب دارند. برای انجام تحقیق پ یش رو، ابتدا در سه حوزه مورد مطالعه اقدام به تهیه نقشههای پایه گردید، سپس شاخصهای تعیین کننده در بررسی نقش شیب در عملکرد سازههای کوتاه رسوبگیر در پنج بخش مشخصات سازه ای، مشخصات مخزن ، مشخصات آبراهه ، مشخصات هزینه (هزینه احداث هر سازه بر اساس فهرست بهاء سال 1388 ) و مشخصات سود (درآمد ذخیره نزولات ، ارزش تثبیت خاک، کاهش حجم رسوب، کاهش خسارات سیل) مشخص شدند. نتایج نشان داد در کلاس شیبهای 2 تا 6 درصد نسبت حجم رسوب به حجم سازه بیشترین مقدار و نسبت سود به هزینه نیز بالاترین رقم را نشان میدهد که بیانگر کارآیی بالای سازههای مورد مطالعه در این شیبها بوده ضمن اینکه در حدود ش یبها ی 2 تا 4 درصد بیشترین کارآیی را داشته است. نسبت سود به هزینهB/Cدر شیبهای بیش از 6 درصد به کمتر از0/5 رسیده که در مقایسه با شیبهای کمتر دارای توجیه اقتصادی ضعیفتری میباشند. از این رو پیشنهاد سازههای رسوب گیر بر اساس طبقات مختلف شیب آبراههها به عنوان یک فاکتور اصلی کنترل کننده بسیار با اهمیت بوده و در اصلاح دیدگاه- های کارشناسی در این خصوص میتواند نقش تاثیرگذاری داشته باشد

ارزیابی، شیب، سازه رسوبگیر، سمنان، خراسان