عبدالمجید فدایی - دانشجوی دکترای بهداشت محیط دانشگاه علوم پزشکی تهران
محمدهادی دهقانی - دانشیار گروه مهندسی بهداشت محیط دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی ت

یکی از مهمترین مسائل اجتماعی رو در روی ما کیفیت محیط زیست می باشد. به سختی می توان روزی را سپری کرد که در آن روز یکی از مسائل مهم زیست محیطی در رسانه های ارتباط جمعی مطرح نگردد. در حقیقت دنیا در مورد بسیاری از مسائل زیست محیطی مثل: آلودگی هوا، آلودگی خاک، آلودگی آب های زیرزمینی و سطحی با آلاینده های آلی، معدنی و رادیواکتیو و با زائدات رادیواکتیو، اثرات گلخانه ای، مواد زائد جامد، کاربرد لجن در زمین های کشاورزی، باران های اسیدی، بهداشت مواد غذایی نگرانی دارد. در دو دهه اخیر مشخص شده است که از مهمترین مشکلات زیست محیطی به ویژه در بخش آب و خاک مواد شیمیایی آلی هستند که حضور آنها در محیط و چرخه آب و مواد غذایی، منجر به بروز انواع سرطان می گردد. یکی از شایع ترین آلاینده های محیط زیست در گروه ترکیبات آلی، هیدروکربن ها عطری چند حلقوی (ploycyclic aromatic hydrocarbons PAHs) می باشند. شانزده ترکیب این گروه شامل: نفتالین، اسنفتلین، اسنفتن، فلورن، فنانترن، آنتراسن، فلورانتن، پایرن، بنزوکا- آنتراسن، کریسن، بنزو بی - فلورانتن، بنزو - کا - فلورانتن، بنزو - آ - پایرن، دی - بنزو - آ - اچ - آنتراسن، بنزو - جی - اچ - آی - پریلن، ایندنو (1 و 2 و 3 و سی دی)، پایرن می باشند. ترکیبات آروماتیک چند حلقه ای می توانند در همه بافت های دارای چربی وارد شوند. این ترکیبات تمایل زیادی به ذخیره شدن در کلیه و کبد دارند، ولی مقادیر کمی از آنها در طحال و غده آدرنال نیز ذخیره می گردد. این ترکیبات در بافت های بدن به ترکیباتی که برخی کم خطرتر و بعضی مضرتر از PAH های اولیه هستند، تبدیل می شوند. روشهای حذف آلودگیهای PAHs از خاک: حذف به کمک پوشش گیاهی: Phytoremediation این فرآیند با استفاده از گیاهان برای حذف، انتقال و تثبیت و نابودی آلودگیها ی موجود در خاک و رسوب می باشد آلودگی ممکن است آلی یا غیر آلی باشد. اکسیداسیون شیمیایی: Chemical oxidation اکسیداسیون شیمیایی آلودگی های خطرناک به ترکیبات بی خطر و با سم کمتر که پایدارتر، کم تحرک تر و بی اثر تبدیل می کند عوامل اکسید کننده که به طور معمول استفاده می شود: ازن، پراکسیدهیدروژن، هیپوکلریت، کربن و دی اکسید کربن این فرآیند بین 60 تا 95 درصد راندمان دارد. جداسازی الکتروکینتیکی: electrokinetic seperation این روش آلودگی های فلزی از خاکهای با تراوایی پایین، لجن، گل و لای را حذف می کند از روش الکتروکینتیکی والکتروشیمیایی برای دفع و حذف فلزات و مواد آلی قطبی استفاده میشود و راندمان این فرآیند تا 95 درصد می باشد. خاک شویی:(پاکسازی خاک با فشار آبsoil flushing :، -استخراج با بخارsoil vapor extraction:، تثبیت و جامدسازی:solidification /stablization، تثبیت و جامدسازی:solidification /stablization، تصفیه حرارتی: Thermal treatment، توده بیولوژیکی: Biopiles و دیگر روشها. کشور ایران به عنوان یکی از بزرگترین کشورهای نفت خیز و صادر کننده نفت در دنیا بشمار می رود و وجود این ترکیبات تهدید جدی در میان مدت برای محیط زیست می باشد که لازم است در این زمینه توجه جدی شود