محبوبه ناصری طهرانی - دانشجوی دکترای گروه باستان شناسی دانشگاه سیستان و بلوچستان
فریبا موسی پورنگاری - گروه باستان شناسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان

استان کرمان یکی از استانهای مهم از لحاظ غنای آثار باستانی از دوران پیش از تاریخ تا اسلامی متاخر است، موقعیت طبیعی و جغرافیایی، معادن و منابع طبیعی در یک دوره زمانی بلند مدت اهمیت خاصی به منطقه بخشیده است. منطقه مورد مطالعه شهرستان منوجان است که در استان کرمان و حدود ۸۰ کیلومتری شمال شرق تنگه هرمز قرار گرفته است. منطقه ای که منوجان در آن واقع شده است به دلیل منابع آبی پایدار همانند رودخانه جغین (میناب) و موقعیت ارتباطی با مراکز بندری در دریای مکران و خلیج فارس از طریق تنگه هرمز شرایط خاصی برای ظهور محوطه ها از ادوار پیش از تاریخ تا دوره اسلامی را فراهم نموده است. اولین مطالعات میدانی باستان شناختی در منوجان توسط علی اکبر سرفراز در سال ۱۳۴۴ شمسی صورت گرفت، وی شرحی مفصل در مورد قلعه تاریخی منوجان را ارائه نموده است. بعد از این فعالیت مختصر میدانی، هیچ فعالیت دیگری تا سال ۱۳۸۸ در منطقه صورت نگرفت. در این سال، یک برنامه یررسی و شناسایی باستان شناختی در محدوده ای به وسعتی حدود 4500 کیلومتر مربع تحت سرپرستی محبوبه ناصری تهرانی صورت گرفت که نتایج جالب توجهی را در پی داشت. در این مطالعه میدانی، در مجموع ۱۴۵ محوطه با عملکردهای متفاوت شناسایی شدند که از میان آنها می توان به ۵ محوطه عصر مفرغ، ۷۷ گورستان دوران تاریخی مربوط به ادوار هخامنشی تا ساسانی و ۵۷ اثر دوره اسلامی شامل قلعه ها، محوطه ها، آسیاب های آبی، گورستانهای اسلامی، سد، و پل سنگی اشاره نمود. علاوه بر آن، در ۶ محل، سنگ نگاره هایی مربوط به دوران تاریخی و اسلامی نیز شناسایی شدند. شواهد باستانی گویای وجود یک شیوه اززندگی کوچ نشینی در منطقه است، هر چند در دوره مدرن نیز با یک نگاه قوم شناسانه می توان به این شیوه از زندگی در منطقه پی برد. در شواهد معماری باستان در منطقه می توان به مصالحی همچون سنگ، چوب و الیاف گیاهی اشاره نمود که البته همین مصالح در معماری مدرن منطقه نیز قابل مشاهده است.

کرمان، منوجان، بررسی، قوم باستان شناسی ، گورستان تاریخی