حسین شمس - استادیار دانشگاه فرهنگیان

بحث از وجود، يك بحث جدّي و اساسي است كه فيلسوف پيوسته به دنبال آن است تا درباره آن به تأمل فلسفي بپردازد. يکي از انواع وجود، وجود محمولي است، كه در طول تاريخ فلسفه، از دل مشغولي هاي مهمّ فلاسفه بوده است. در بحث وجود محمولي ما با اين پرسش مواجه هستيم كه آيا مفهوم «وجود» در قضایای هليّه بسيطه، مانند «خدا هست»، محمول است يا خير؟ اين بحث، هم در فلسفه اسلامى و هم در فلسفه غرب سابقه دارد. در فلسفه اسلامى، يکي از كساني كه بطور جدّي اين مسأله را مورد توجه قرار داده، فارابي است. و در فلسفه غرب از جمله افرادي كه به اين پرسش پرداخته، كانت است. پاسخ اين دو فيلسوف به پرسش مذكور يکسان نيست.فارابي معتقد است كه وجود يك محمول حقيقي است آنگاه كه به اشياء، از منظر مابعدالطبيعي بنگريم. و هر قضيه اي كه محمول آن وجود باشد از معتبرترين قضايا است. امّا كانت منکر وجود محمولى شده و مدعي است كه در يك قضيه، وجود به هيچ وجه نمي تواند يك محمول حقيقي براي موضوع خود باشد، زيرا وجود، مفهومي نيست كه بتواند افزايشي را براي شيء ايجاد كند، بلکه وجود تنها رابط قضيه است و نه هيچکدام از موضوع و محمول قضيه. رابط قضيه صرفاً محمول را به موضوع مرتبط مي دهد.از آنجا كه فارابي مؤسس فلسفه اسلامي بوده و كانت يکي از بزرگترين فيلسوفان مغرب زمين است كه در تحول فلسفه غرب، سهم بسزايي داشته است و نيز با توجه به اينکه در فلسفه دين، اعتبار برخي از ادله وجود خدا مانند براهين وجودي بلکه حتّي ادلّه جهان شناختي در گرو حلّ مسأله وجود محمولي است، جا دارد ديدگاه اين دو فيلسوف بزرگ، در باره چنين مسأله ى مهمّي، مورد بررسي و مقايسه دقيق و درخور قرار گيرد.

وجود رابط، وجود محمولی، هلیّات بسیطه و مرکبه، فارابی، کانت، فلسفه اسلامی، فلسفه غرب