حسین کمالوند - دانشجوی کارشناسی ارشد رشته جامعه شناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز
عبدالرضا نواح - دانشیار رشته جامعه شناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز

مقاله ی حاضر، با استفاده از روش تحقیقِ کیفی (روش اسنادی و کتابخانه ای) به بررسیِ زیست جهانِ محمد مجتهد شبستری پرداخته است. مهمترین سؤال پژوهشی این مقاله، عبارت است از اینکه کدامین عواملِ فردی و اجتماعی در به وقوع پیوستنِ انقطاعِ معرفت شناختی در ساختمانِ فکری مجتهد شبستری موثر و زمینه ساز واقع شده اند. محمد مجتهد شبستری پژوهشگر و نواندیش دینی متولد سال 1315 (در شبستر، آذربایجان شرقی) میباشد. وی در طول حیات فکری اش، تاکنون دو دوره ی فکری را پشت سر گذاشته است.الف) شبستری متقدم: در این دوره مجتهد در کسوت یک روحانیِ سنتی ظاهر شده، با حق رأی زنان مخالفت کرده و استدلالات فقه-باورانه و اعتقاد به ماکسیمالیسم دینی هسته ی اصلی فکری اش را در برمیگیرد. ب) شبستری متأخر: دوره ی دوم اندیشه ی شبستری ازاواخر دهه پنجاه آغاز شده و فضای فکری اش در این دوره متحول میشود.اعتقاد به دینِ مینیمالیستی، اومانیستی و اگزیستانسیالیستی،دفاع از حقوق بشر، پلورالیسم دینی، معرفتی و سیاسی ترین مهم مبانیِ فکریِ شبستریِ متأخر میباشد. مهمترین عامل انتقال شبستری از دوره اول به دوره دوم، اقامت ایشان در آلمان و آشنایی با الهیات مدرن و اگزیستانسیالیستی و فلسفه هرمنوتیک میباشد. علاوه بر این مورد، بسترِسیاسی اجتماعیِ– خاصِ ایرانِ پساانقلابی، مرگ دلخراش دخترش و حضور مستقیم شبستری در عرضه ی سیاست از دیگر عواملِ زمینه سازِوقوع به پیوستنِ گُسست معرفت شناختی در اندیشه ی وی میباشد.

ماکسیمالیسم دینی، مینیمالیسم دینی، پلورالیسم دینی و سیاسی، هرمنوتیک، الهیات مدرن