فاطمه حبیبی - پژوهشگر پسادکترا، رشته علوم قرآن و حدیث، دانشگاه الزهرا(س)؛ تهران.
فتحیه فتاحی زاده - استاد علوم قرآن و حدیث، دانشگاه الزهرا(س) تهران.

اهمیت شناخت ماهیت زبان هم به عنوان ابزار اندیشه بشری و هم عنصر ارتباطی، سبب شده است تا در طول تاریخ علوم مختلفی چون زبان شناسی، فلسفه، عصب شناسی و جز آن، زبان را موضوع مطالعات گسترده قرار دهند. مقاله حاضر به بررسی مفهوم سازی استعاری حرکت در جلوه های گفتاری «زبان» در قرآن کریم از دیدگاه زبان شناسی شناختی می پردازد. این پژوهش در یک تحلیل پیکره مدار و با استفاده از پرکابردترین کلید واژه های گفتار در قرآن یعنی «قول» و «کلمه» به عنوان اولین و مهمترین مفاهیم نمایانگر زبان، به استخراج استعاره هایی پرداخته است که بر اساس حوزه مبدأ حرکت شکل گرفته اند. نتایج این پژوهش نشان می دهد که همه چهار مؤلفه اصلی (مسیر، زمینه، پیکر، جزء حرکتی) و همچنین یک مؤلفه فرعی رویداد حرکت (شیوه)، در گزاره های مورد مطالعه در روساخت، واژگانی شده است. همچنین بر اساس نتایج به دست آمده مشخص شد که حوزه های مقصد قضاء حتمی، زوال ناپذیری فرمان الهی، وحی، دروغگویی و تحریف پربسامدترین مفاهیم انتزاعی هستند که از طریق حوزه حرکت مفهوم سازی شده اند. یکی دیگر از نتایج مقاله حاضر آن است که در رویداد حرکت، تمرکز بر مسیر حرکت است و مسیر به عنوان مهمترین بازنمود این رویداد، نقش مهمی در روساخت تفاهيم استعاری ایفاء می کند.

قرآن کریم، زبان شناسی شناختی، الگوی واژگانی شدگی، استعاره مفهومی، قول، کلمه.