فرزاد هاشم زاده - دانشجوی دکترای مهندسی محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران
امیرحسام حسنی - استاد، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران
رعنا قیومی - دانش آموخته کارشناسی ارشد آلودگی های محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران

امروزه دفع پساب‌های حاوی جیوه یکی از مشکلات اساسی است. روش گیاه‌پالایی به دلیل مقرون به صرفه بودن و عدم نیاز به تجهیزات پیشرفته و افراد متخصص، بسیار رواج پیدا کرده است. ریحان از مؤثرترین گیاهان استفاده شده برای حذف آلودگی فلزات سنگین است که می‌تواند به عنوان یک گیاه ذخیره کننده در خاک مناطق آلوده استفاده شود. هدف از این پژوهش، بررسی امکان کاهش و حذف فلز سنگین جیوه از پساب‌های آلوده با استفاده از روش گیاه‌پالایی توسط گیاه ریحان است. در این پژوهش آزمایش‌ها در پنج سطح نیترات جیوه (5/0، 3، 5 و 10 میلی‌گرم در لیتر) بر روی گیاه ریحان و با 3 بار تکرار انجام شد. سپس نمونه‌برداری از آب زیر گلدان‌ها، اندام‌های گیاه ریحان (ریشه، ساقه، برگ) و خاک گلدان‌ها انجام شد و نمونه‌های برداشت شده آنالیز شد. با افزایش غلظت فلز جیوه، میزان درصد حذف جیوه در آب زیر گلدان‌ها افزایش یافت به‌طوری که بیشترین میزان درصد حذف در غلظت 10 میلی‌گرم در لیتر به میزان 97 درصد بود. بیشترین درصد باقیمانده جیوه در خاک، مربوط به غلظت 10 میلی‌گرم در لیتر جیوه و برابر 98 درصد و کمترین درصد مربوط به غلظت 5/0 میلی‌گرم در لیتر فلز جیوه معادل 13 درصد بود. در غلظت 10 میلی‌گرم در لیتر، بیشترین درصد باقیمانده فلز جیوه مربوط به ساقه گیاه با 92 درصد و کمترین درصد باقیمانده در این غلظت، مربوط به برگ گیاه با 42 درصد بود. به‌طور کلی میانگین درصد باقیمانده جیوه در اندام‌های ساقه و برگ کمتر از ریشه گیاه بود. در نتیجه امکان‌سنجی حذف فلز جیوه توسط گیاه ریحان توجیه می‌شود و می‌تواند به‌عنوان راهکاری نوین و نویدبخش در حذف یون فلز جیوه از پساب‌های صنعتی استفاده شود.

فلزات سنگین, جیوه, گیاه پالایی, گیاه ریحان