مسعود ماهینی - دانشجوی کارشناسی ارشد، رشته هنر،ارتباط تصویری، موسسه آموزش عالی ارم، شیراز، ایران
محمد علی کریمی پور - موسسه آموزش عالی ارم شیراز
ابراهیم بهشتی نیا - مربی، موسسه آموزش عالی ارم، شیراز، ایران

در تصویرسازی خبری مطبوعات یا به بیانی دیگر کاریکاتور، معنی و طنز از دو نمود نشانه شناختی تولید می شود: کلامی و بصری یا صرفاً از طریق بصری. در مطالعات زبان شناسی نظریه استعاره مفهومی لیکاف و جانسون 1980 معتقد است جایگاه استعاره حصار تنگ زبان و به ویژه زبان ادبی نیست و استعاره در تفکر ریشه دارد و حاصل تعامل انسان با محیط مادی و انسانی اطرافش است و به دلیل عدم دسترسی مستقیم به نظام تفکر و ایدئولوژی، میتوان قادر بود بامطالعه پدیده های زبان، هنر، سیاست، مذهب و سایر مظاهر عینی استعاره، راهی به سوی کشف ایدئولوژی و نظام تفکر بشر پیداکرد. هدف اصلی در اینجا پی بردن به این امر است که در کاریکاتورها چگونه استعاره های ایدئولوژیک در دو نمود کلام و تصویر نمایش داده می شوند و نیز چگونه استعاره های مفهومی می توانند به عنوان ابزاری مطلوب در جهت رسیدن به اهداف ایدئولوژیکی پیام کاریکاتورهای سیاسی به کار گرفته شوند و همچنین پرسش اصلی، به نحوه اثرگذاری تصویرسازی خبری بر روشنگری سیاسی و بررسی میزان زیباشناسی تصاویر در تصویرسازی خبری اشاره دارد. برای رسیدن به اهداف و پاسخ مناسب به پرسش های این پژوهش، از میان کاریکاتورهای سیاسی دوران پهلوی تعدادی که درآنها پیام سیاسی از طریق نوشتار و تصویر منتقل شده و به طور هدفمند انتخاب شدند و عمدتاً حاوی موضوع مذکور و انعکاس آن به صورت استعاره های سیاسی در نمود تصویری یا در دو نمود نوشتاری و تصویری می باشند. نتیجه حاصلشده را می توان چنین بیان داشت که کاریکاتور سیاسی از باب بالا بردن دانش و شعور سیاسی مردم با توجه به اینکه بر سواد بصری اتکا دارد و در اوایل دوره پهلوی عامه مردم از نعمت سواد خواندن و نوشتن بهره مند نبودند، نقش بسیاری بر روشنگری سیاسی داشته است اما از بعد زیبایی شناختی کاریکاتورهای دوره پهلوی از مرتبه بالایی از هنر برخوردار نبوده و نمیتوان کاریکاتور ایران را در مقایسه باهنر نگارگری دوران صفویه یا هنر درباری دوران قاجار و غیره به عنوان مفاخر هنری ایران معرفی نمود.

رسانه خبری، کاریکاتور، ایران، مطبوعات، تصویرسازی