مطالعة ویژگیهای بصری حاکم در کتیبههای پرچمهای مصور شدة شاهنامة شاه طهماسب با تأکید بر مضامین عناصر نوشتاری کتیبۀ پرچمها
عنوان مقاله: مطالعة ویژگیهای بصری حاکم در کتیبههای پرچمهای مصور شدة شاهنامة شاه طهماسب با تأکید بر مضامین عناصر نوشتاری کتیبۀ پرچمها
شناسه ملی مقاله: JR_ACAS-1-1_006
منتشر شده در در سال 1398
شناسه ملی مقاله: JR_ACAS-1-1_006
منتشر شده در در سال 1398
مشخصات نویسندگان مقاله:
فرنوش شمیلی - استادیار و عضو هیات علمی دانشگاه هنراسلامی تبریز، دانشکده هنرهای صناعی اسلامی
فاطمه غفوری فر - کارشناسی ارشد هنراسلامی-نگارگری، دانشگاه هنراسلامی تبریز، دانشکده هنرهای صناعی اسلامی
امیر فرید گلسفیدی - مربی و عضو هیات علمی دانشگاه هنراسلامی تبریز، دانشکده ی هنرهای صناعی اسلامی
خلاصه مقاله:
فرنوش شمیلی - استادیار و عضو هیات علمی دانشگاه هنراسلامی تبریز، دانشکده هنرهای صناعی اسلامی
فاطمه غفوری فر - کارشناسی ارشد هنراسلامی-نگارگری، دانشگاه هنراسلامی تبریز، دانشکده هنرهای صناعی اسلامی
امیر فرید گلسفیدی - مربی و عضو هیات علمی دانشگاه هنراسلامی تبریز، دانشکده ی هنرهای صناعی اسلامی
پرچم جزو عناصرمتمایزکننده بین تمدنها و فرهنگهای بشریت است که آن را میتوان نماد اتحاد ملی هر تمدنی دانست که در هر دوره ایدئولوژی خاصی را بههمراه داشته و انتقالدهندة مبانی فکری اعصار پیشین بوده است. ازاینرو، شکلگیری عصر صفوی در سدة دهم هجری، اتحاد و تحول سیاسی، فرهنگی، و دینی عظیمی را برای ایران بهارمغان آورد، بهطوریکه تثبیت اندیشة اسلامی ـ شیعی در آثار این دوره بهخصوص نسخ خطی قابلمشاهده است. یکی از عالیترین نسخ خطی ایران شاهنامة طهماسب است که در عصر صفوی مصور شد. عناصر نوشتاری نقششده بر پرچمهای موجود در صحنههای رزم بهوضوح تبیینکنندة مضامین اعتقادی آن دوره است که از هنر خوشنویسی بهرههای فراوانی بردهاست. پژوهش حاضر، ضمن شناسایی پرچمها و مفاهیم بهکاررفته در ادبیات آنها، وجوه بصری و بیانی پرچمهای واجد نوشتار را در شاهنامة طهماسبی تبیین میکند. ازاینرو، این مطالعه سه پرسش اساسی را در بر دارد: 1. شاخصترین مؤلفههای بصری پرچمهای موجود در شاهنامه چیست؟ 2. عناصر نوشتاری پرچمهای شاهنامة طهماسب از چه ادبیات، مضامین، و محتوایی برخوردارند؟ 3. مبانی فکری حاکم در تصویرگری پرچمهای شاهنامه چیست؟ این تحقیق بهروش پیمایشی ـ تحلیلی انجام شده است. نوع تکنیک مورداستفاده اسنادی و کتابخانهای است که با بررسی و سنجش نمونههای آماری نگارههای نسخ خطی انجام گرفته است. تحقیق متکیبر منابع دستِاول و تحقیقات معتبر است. نتایج پژوهش نشانگر آن استکه پرچمها با خطهایی ازجمله نسخ، ثلث، نستعلیق، و با رنگهایی همچون لاجورد، طلا، شنگرف، و تزئیناتی ازجمله ختایی و اسلیمی کار شدهاند. چهار الگوی اصلی و غالب در ترکیببندی نقوش پرچمها مشهود است؛ ازجمله: ترنجدار، تکرار منظم نقوش، ساده، و آزاد. پرچمها از نوع نظامی ـ جنگی بوده و عناصر نوشتاری اعم از آیات قرآن، نام خداوند، پیامبر (ص)، حضرت علی (ع)، و شعر در آنها بهکار رفته است. عناصر نوشتاری پرچمها منطبق با اعتقادات، سلیقهها، و مبانی فکری عصر صفوی و همچنین اصالت ایرانیاند و ارادت هنرمندان به دین مبین اسلام و حفظ فرهنگ ایرانی را بازگو میکنند.
کلمات کلیدی: عصر صفوی, نسخة خطی شاهنامة شاه طهماسب, کتیبههای پرچمهای شاهنامه, مضامین ادبی پرچمهای شاهنامه, عناصر تزئینی پرچمهای شاهنامه
صفحه اختصاصی مقاله و دریافت فایل کامل: https://civilica.com/doc/1124267/