طاهره جعفری کیا - دانشجوی کارشناسی ارشد آبیاری و زهکشی _دانشکده کشاورزی _دانشگاه شهرکرد
احمد رضا قاسمی - گروه مهندسی آب دانشکده کشاورزی دانشگاه شهرکرد
مهدی قبادی نیا - &#۰۳۹;گروه مهندسی آب دانشکده کشاورزی دانشگاه شهرکرد
حمیدرضا متقیان - استادیار گروه خاک دانشگاه شهرکرد

سابقه و هدف: به دلیل محدودیت منابع آبی در جهان به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک، مطالعه علل هدر رفت آب برای استفاده بهینه از آن ضروری امری است. نتایج این گونه پژوهش‌ها می‌تواند در مدیریت آب و افزایش راندمان آبیاری به‌ویژه در مناطق کم آب موثر باشد. با توجه به اینکه تبخیر از سطح خاک بدون پوشش به عنوان یکی از مهم‌ترین بخش‌های اجزای بیلان آب، باعث هدررفت آب می‌شود، ارائه راهکارهایی برای کاهش آن امری ضروری به نظر می‌رسد. استفاده از مواد اصلاحی (مانند بیوچار) در خاک می‌تواند راهکاری مناسبی برای کاهش تبخیر از خاک باشد. از همین رو این تحقیق با هدف بررسی تاثیر چوب گردو (خاک اره) و بیوچار آن بر تبخیر و رطوبت خاک در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهرکرد و در یک دوره 5 ماهه از مرداد تا آذر انجام گردیـد. مواد و روش‌ها: این پژوهش در قالب یک طرح کاملا تصادفی با 13 تیمار و 3 تکرار در دانشگاه شهرکرد انجام شد. فاکتورهای مورد بررسی شامل ماده اصلاح کننده (ماده خام چوب گردو و بیوچار آن) در دو سطح 1 و 2 درصد و نحوه توزیع آنها در خاک (به‌صورت مخلوط در سه عمق، سه و هشت سانتی‌متر خاک بالای گلدان و همچنین توزیع در کل عمق 30 سانتی‌متری خاک گلدان) می‌باشند. با اندازه‌گیری میزان آب ورودی و خروجی به گلدان‌ها و به کمک رابطه بیلان آبی، میزان تبخیر از خاک در تیمارها بدست آمد. یافته ها: مقایسه میانگین تیمارهای مختلف بیوچار و ماده خام چوب گردو نشان داد که تیمارهای ماده خام چوب گردو به‌صورت معنی‌داری میزان تبخیر از سطح خاک را نسبت به تیمار شاهد کاهش داده‌اند. مقدار میانگین تبخیر در تیمارهای حاوی ماده خام 1450 میلی‌لیتر بدست آمد درحالیکه این مقدار در تیمار شاهد حدود 1800 میلی‌لیتر می‌باشد. میزان رطوبت خاک نیز در تیمارهای حاوی ماده خام (7/27 درصد) نسبت به تیمار شاهد (25 درصد) بصورت معنی‌داری بیشتر بود. در ارتباط با تاثیر بیوچار بر میزان تبخیر و رطوبت خاک، نتایج نشان داد که به جز تیمار 2 درصد بیوچار و توزیع در کل خاک گلدان، تفاوت بین تیمارهای دیگر با شاهد و نسبت به یکدیگر معنی-داری نمی‌باشد. همچنین نتایج نشان داد میزان تبخیر از خاک در تیمارهای حاوی ماده خام (1450 میلی‌لیتر) بصورت معنی‌داری کمتر از تیمارهای حاوی بیوچار (1820 میلی‌لیتر) است. بر خلاف بیوچار، عمق توزیع ماده خام در خاک نیز تاثیر معنی‌داری بر تبخیر نشان داد. مقدار تبخیر در حالت توزیع ماده خام در 3 و 8 سانتی‌متری بالای گلدان و همچنین توزیع در کل خاک گلدان (30 سانتی‌متری) به ترتیب معادل 1360، 1440 و 1550 میلی‌لیتر بدست آمد که تفاوت این مقادیر با تیمار شاهد (1800 میلی‌لیتر) از نظر آماری در سطح 5 درصد معنی‌دار است. نتیجه‌گیری: در مجموع با توجه به تاثیر کاهشی و معنی‌دار استفاده از 1 و 2 درصد ماده خام چوب گردو (بصورت خاک اره) نسبت به بیوچار آن، بر میزان تبخیر از خاک و با توجه به منطقی و اقتصادی بودن استفاده از 1 و 2 درصد ماده خام چوب گردو، می‌تواند استفاده از این ماده با درصدهای ذکر شده را برای کاهش تبخیر از سطح خاک توصیه نمود.

تبخیر, بیوچار چوب گردو, ماده خام چوب گردو, رطوبت خاک