محمد جعفر چمنکار - دانشیار گروه تاریخ دانشگاه ارومیه

جزایر، بنادر و پس‌کرانه‌های خلیج‌فارس و دریای عمان در دورۀ پهلوی اول جایگاه ممتاز اقتصادی خود را حفظ کرده بودند. بخش عمده‌ای از تجارت دریایی ایران از مبادی متعدد خروجی و ورودی این مناطق انجام می‌گرفت. هدف از این نوشتار، بررسی تحولات اقتصادی کرانه‌ها و پس‌کرانه‌های خلیج‌فارس و دریای عمان طی سال‌های 1304-1320ش. با تأکید بر شناخت علل و زمینه‌های تأثیرگذار رشد منطقه‌ای است. عوامل مؤثر بر فرایند تحولات اقتصادی این مناطق در دوره پهلوی اول چه بوده است؟ نتیجۀ پژوهش نشان می‌دهد که مجموعه عملکرد دولت در حوزه‌های گوناگون تجاری و فعالیت‌های عمرانی زیرساختی، در حیات اقتصادی کرانه و پس‌کرانه‌ها نسبت به ادوار پیشین -به‌خصوص اواخر قاجاریه- تأثیر بسیار داشته و حرکت کاملاً رو به رشدی را سبب شده بود؛ هرچند که برخی از این فعالیت‌ها بخشی از برنامه‌های درازمدت بوده و تأثیرات کوتاه‌مدت و آنی خود را نشان نمی‌داد.

پهلوی اول, خلیج‌فارس, دریای عمان, جزایر و بنادر, اقتصاد, توسعه