شیوا اسدیان - دانشجوی کارشناسی ارشد خاکشناسی دانشگاه شهرکرد
فایز رئیسی - استادیار دانشگاه شهرکرد
فرشید نوربخش - استادیار دانشگاه صنعتی اصفهان

در گذشته در دنیا و هم اکنون در ایران به لحاظ در دسترس و ارزان بودن کودهای شیمیایی و عدم آگاهی زارعین از اصول علمی حاصلخیزی خاک، ارزیابی حاصلخیزی از اهمیت چندانی برخوردار نبوده است. همین امر موجب افزایش بی رویه مصرف کودهای شیمیایی و به هم خوردن تعادل عناصر غذایی و سپس آلودگی خاک و آب شده است (1) که خسارات جبران ناپذیری را بدنبال دارد. در مناطق خشک و نیمه خشک علاوه بر کمبود آب و پایین بودن سطح کربن آلی خاک، کمبود نیتروژن یکی از عوامل محدود کننده رشد گیاه به شمار می آید. از آنجایی که نیتروژن نقش چشنگیری در تولید محصولات کشاورزی مناطق خشک و نیمه خشک ایفا می کند (2)، لذا تخمین میزان بهینه کودهای نیتروژن دار که باید به خاک اضافه شود از نظر اقتصادی و زیست محیط مهم است (5). از آنجایی که حدود 95 درصد نیتروژن خاک به شکل آلی است وتنها 5 درصد آن بصورت نیتروژن معدنی قابل جذب در طول فصل رشد در اختیار گیاه قرار می گیرد، لذا تبدیل نیتروژن آلی موجود در خاک به شکل معدنی اهمیت زیادی دارد (7). مطالعات معدنی شدن نیتروژن، مقدار نیتروژنی را که در اثر تجزیه مواد آلی موجود در خاک رها شده و در اختیارگیاه قرار می گیرد تخمین میزند. ارزیابی معدنی شدن نیتروژن در شرایط آزمایشگاهی، اطلاعات مفیدی درباره میزان نیتروژن قابل استفاده گیاه در شرایط ایده آل فراهم می کند که در غیاب مطالعات مزرعه ای بهترین اطلاعات کمی در خصوص میزان نیتروژن قابل جذب برای گیاه را فراهم میکند (6). معدنی شدن نیتروژن خاک تحت تاثیر عوامل مختلف زنده (فعالیت میکروب، کیفیت ماده آلی و نسبت کربن به نیتروژن) و غیر زنده (رطوبت، دمای خاک و مدیریت زراعی) قرار میگیرد. کلیه این عوامل در سیستم های مختلف کشت و مدیریت های مختلف کاربری اراضی متغیر بوده و با درجات متفاوتی معدنی شدن نیتروژن را کنترل می کنند.بنابراین سرعت معدنی شدن نیتروزن و لذا توصیه های کودی انجام شده برای کاربری های مختلف اراضی متفاوت خواهد بود. لذا این بررسی به منظور ارزیابی تاثیر سیستمهای مختلف کشت بر معدنی شدن نیتروژن در اراضی زراعی و باغی سامان (چهارمحال وبختیاری) انجام شده است.