حسین شموسی - دانشجوی کارشناسی معماری موسسه آموزش عالی جهاددانشگاهی خوزستان
محمدعلی کاظم زاده رائف - عضو هیئت علمی گروه مهندسی معماری موسسه آموزش عالی جهاددانشگاهی خوزستان
صبا میردریکوندی - استاد مدعو گروه مهندسی معماری موسسه آموزش عالی جهاد دانشگاه خوزستان

بناهای مذهبی در دوران اسلامی نظیر مساجد، مقابر و تکایا در طول بیش از هزار سال، سیر تغییر و تحولی را در مفاهیم، عملکردها، ساختار کالبدی، جزییات اجرایی و سازه و تزیینات، طی نموده است مسجد جمعه اصفهان، به عنوان یکی از با شکوه ترین و جامع ترین بناهای مذهبی دوران اسلامی ایران، شاهد تحولات وتغییرات بسیاری دراجزای فرم،عملکردهای فضایی، تزیینات و سازماندهی فرمی و فضایی در طول دوران حاکمیت های مختلف، بوده است. این مجموعه ی جامع مذهبی با بخش هایی از دوران پرفراز و نشیب که در ان تا به امروز پا به برجا مانده، پیام آور اهمیت ویژه کارکردی و نمادین آن در این تسلسل حاکمیت در ایران می باشد هنرهای مختلف کاربردی در مسجد از جمله گچبری ها، کتیبه ها و در کل تلفیق هنرهای ایرانی اسلامی با فضاهای معماری مذهبی، جایگاهی برجسته و قابل تأمل در این بنا دارد. بازشناسی اجزای کالبدی کارکردی این بنا وبررسی و تحلیل آن می توان ما را به روش ها و ایده های معماری دوره های صاحب اثر آشنا سازد. در این نوشتار سعی شده تا با تحلیل سیر تحول بناهای مذهبی ایران بویژه مسجد جمعه اصفهان، مشخص شود که در این بناهای مذهبی، با چه عناصر و ویژگی های کالبدی، ترکیبی منسجم بوجود آمده است. در این مقاله از شیوه ی تحقیقی توصیفی تحلیلی بهره گرفته شده که با استفاده از منابع کتابخانه ای موسسه آموزش عالی جهاد دانشگاهی اهواز، کتابخانه مرکزی دانشگاه شهید چمران اهواز، کتابخانخه مرکزی استان خوزستان، کتابخانه معاونت فرهنگی شهرداری اهواز و سایت های اینترنتی جهاد دانشگاهی، سیولیکا و نشریه های مرتبط با موضوع انجام شده است.

معماری اسلامی ایران، مسجد، دوره سلجوقی، سازماندهی فضایی، ترکیب بندی فضایی