مهدی شریفی - عضو هیئت علمی گروه خاک شناسی دانشگاه تبریز و دانشگاه صنعتی اصفهان
محمدعلی حاج عباسی - عضو هیئت علمی گروه خاک شناسی دانشگاه تبریز و دانشگاه صنعتی اصفهان

نیتروژن مهمترین عامـل محـدود کننـده رشـد گیاهـان بعـد از آب در اکوسیستمهای طبیعی است (3) اندازه گیری نیتروژن کل خاک از آن رو که یکی از روش های مهم ارزیابی پتانسیل تـامین نیتـروژن قابـل جذب گیاه بوسیله خـاک محسـوب مـی شـود، همـواره مـورد توجـه محققان خاک شناسی بوده است . امـروزه روش هـای مختلفـی بـرای اندازه گیری نیتروژن کل خاک در دن یا بکـار گرفتـه مـی شـود کـه از معمولترین این روش ها، می توان به روش کلدال و دوماس اشاره کرد ( 5 ). تاریخچه اندازهگیری نیتروژن به روش کلدال به زمانی بر می گردد که یک محقق آلمانی به نام جان کلدال در سـال 1883 ایـن روش را بـا الهام از فرایند ساخت آبجو، به جهانیان معرفی کـرد (3) از آن زمـان این روش به عنوان روش اندازه گیـری نیتـروژن و پـروتئین در طیـف وسیعی از مواد همچون : آب، خاک، اندامهای گیاهی، غذاها، نوشیدنیها و گوشت مورد پذیرش همگان قرار گرفت (2) روش کلدال دارای سه مرحله هضم، تقطیر و تیتر سنجی می باشد (1) این روش نی ز مانند هر روش دیگر علیرغم محاسنی همچون دقت و کم هزینـه بـودن، دارای معایبی همچون اثرات مخرب اسید غلیظ مورد استفاده در مرحله هضم بر سلامت انسان، محیط زیست و دسـتگاهها و وسـایل آزمایشـگاهی، زمان بر بودن مرحله هضم حداقل یک ساعت در درجه حـرارت (420) و هدر روی نیترو ژن طی مرحله هضـم در اثـر تصـعید و حالـت هـای انفجاری است (2) به همین دلیل برخی از محققان روشی را بر اساس رابطه تقریبی بین مقدار نیتروژن استخراجی در اثر تقطیر نمونه ( بـدون هضم ) و مقدار پروتئین موجود در نمونه، پیشـنهاد و آنـرا روش تقطیـر مستقیم نامیده اند (6) این ر وش گرچه دقت روش کلدال را ندارد ولی در صورتی که در طیف نوع نمونه مورد آزمایش با روش کلدال کالیبره شود میتواند تخمین مناسبی از نیتروژن موجود در نمونه ( با بـر طـرف کردن کامل معایب بالا ) ارائه دهد . از آنجایی کـه بـیش از 95 درصـد نیتروژن کل خاک را نیتروژن آلی تشکیل می دهد و چیـزی در حـدود 50 درصد از این نیتروژن در ساختارهای پروتئینـی و اسـیدهای آمینـه دخیل میباشد بنابراین امکان استفاده از روش تقطیر مستقیم در خاک نیز وجود دارد . تا کنون هـیچ تحقیـق مـدونی در ایـن زمینـه صـورت نگرفته است .