اکرم حلاج نیا - کارشناس ارشد دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی
غلامحسین حق نیا - عضو هیئت علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد
امیر فتوت - عضو هیئت علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد
رضا خراسانی - عضو هیئت علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد

استفاده از کودهای فسفاته به دلیل تثبیت فسفر در خاک پایین بودن راندمان جذب آن بوسیله گیاه همواره یکی از مسایل اساسی کشاورزی و تولید محصول بوده است . از این رو مطالعه فرآیندها و استفاده از روش های مکانیکی بجای روش های دینامیکی می تواند در جهت افزایش کارایی مصرف این نوع کودها راهگشا باشد . کاهش فراهمی فسفر در خاک تابع پیچیده ای از نوع و مقدار ترکیب های خاک بویژه مقدار و واکنش پذیری رس های سیلیکاتی، کربنات کلسیم، اکسیدهای آهن و آلومنیوم، مواد آلی، زمان و مقدار فسفر افزوده شده است (3) اگر چه تثبیت فسفر در خاک های اسیدی و خنثی به نوع و مقدار کانی های رسی و حضور اکسیدهای آهن و آلومنیوم وابسته است، تثبیت این عنصر در خاک های آهکی و قلیایی زیر تأثیر مجموعه ای از واکنش های متفاوت می باشد . گزارشات گوناگون ارائه شده گواه این مطلب است . قنبری و همکاران (1375) در مطالعة آزاد سازی فسفر در خاک های شدیدا آهکی بین مقدار فسفر رها شده با هیچ یک از ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی خاک رابطه معنی داری بدست نیاوردند . شهابی و ملکوتی (1375) بین نمایه فسفر قابل جذب با مقدار رس و ظرفیت تبادل کاتیونی در چند سطح کودی مورد آزمایش رابطة معنی داری پیدا کردند لیکن با مقدار کربنات کلسیم و مواد آلی رابطه ای نیافتند . برخی مطالعات دیگر نشان می دهد که جذب فسفر در خاکهای آهکی تابعی از مقدار کربنات کلسیم در خاک است 3) ، 4 و ).8 اگر چه به نظر می رسد که اکسیدهای آهن و آلومنیوم در خاک های آهکی در تثبیت فسفر کمتر اهمیت داشته باشند , برخی پژوهش ها به نقش فعال و موثر اکسیدهای آهن و آلومنیوم در خاک های آهکی اشاره کردند (5 و8) در مطالعه صمدی و گیلکس (1999) بین Olsen-P و خواص مربوط به رس ( مقدار رس , آهن و آلومنیوم قابل استخراج با دی تیونات، آهن قابل استخراج با اگزالات آمونیوم و ظرفیت تبادل کاتیونی خاک ) در مورد 14 خاک آهکی همبستگی منفی بدست آمد . لیکن در مورد کربنات کلسیم فعال این همبستگی مثبت بود . این پژوهش با هدف شناخت هرچه بیشتر روابط بین اجزای خاک و تاثیر آنها بر فراهمی فسفر و پایش تغییرات فسفر در خاک های آهکی انجام گرفت