هاشم قربانی - عضو هیات علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره) قزوین

در هر نظام معرفتی ـاخلاقی، ارزشهائی حضور دارند یا قابل رصداند که آن نظام در پی تحقق داشت آنهاست. با توجه به حیثیت اخلاقی بودن آن نظام و ناظر بودن آن بر انسان، میتوان گفت در چنین نظامهائی شیوه و سازوکار زیست انسانی ابتنایافته بر ارزشهای بنیادین است. معناداری زندگی از نوع نگاه و تبیین آن ارزشها ناشی می شود. در این جستار تلاش میشود نشان داده شود در آموزه های اسلامی به سان یک مکتب معرفتی اخلاقی، ارزشهای بنیادین در چهار ساحت کلی(1) :5عقلانیت، (2)اخلاق، (3)معنویت و (4)حضور خداوند قابل طبقه بندی است. براین اساس، هرم ارزششناسی ویژهای قابل طراحی است که در آن تعامل و ترابط خاصی میان طبقات آن وجود دارد. تبیین آثار و پیامدهای تحلیل این ارتباط معنادار هرم ارزش شناسی، حکایت از نگاهی جامع دارد؛ نگاهی که حداقل به سه مساله عمده انسان پاسخ داده شده است: چرائی خلقت انسان، نظریه سعادتمندی و معناداری زندگی. این سه، با جهت گیری خاص ترتب یافته اند و چگونگی مواجهه با یکی، ساماندهنده آن دودیگر خواهد بود. ارتباط معنادار عقلانیت و معنویت، تاکید بر زیست اخلاقی، پرهیز از نسبی گرائی اخلاقی، پایه انگاری اخلاق برای معنویت و نیز گونه شناسی تبیین در چرائی آفرینش انسان و شناسائی تبیین های فلسفی و عرفانی به مثابه تبیین های مبتنی بر فاعل شناسا و تبیین کارکردی ابتنایافته بر نظریه سعادتمندی اسلامی از آثار و پیامدهای هرم ارزش شناسی است.

ارزش، سعادتمندی، معناداری، انسان