مجتبی یحیی آبادی - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی اصفهان
هادی اسدی رحمانی - عضو هیات علمی موسسه تحقیقات خاک و آب

برای جذب عناصر غذایی خاک و افزایش کارایی جذب در گیاهان، از روش های مختلفی همچون استفاده از منابع کودی، استفاده از مواد آلی و تلقیح گیاهان با باکتری های محرک رشد PGPR ، می توان سود برد . اکثر تحقیقات انجام شده روی باکتری های دیازوتروف آزاد زی بوده و تعداد کمی نیز روی باکتری های همزیست ریزوبیوم، متمرکز بوده است (7) باکتری های PGPR از طریق تأثیر بر فیزیولوژی و مورفولوژی ریشه گیاهان تلقیح شده، موجب افزایش جذب عناصر و رشد بیشتر گیاهان می شوند . اثرات تحریک کننده رشد گیاهانی که با باکتری های ریزوبیوم تلقیح شده اند عمدتاً به دلیل تولید فیتوهورمون، محدود شدن رشد قارچ های پاتوژن، تثبیت ازت مولکولی، افزایش کارایی منابع ازت دار و سایر عناصر دیگر (3) ، تولید آنتی بیوتیک های ضد عوامل بیماریزای گیاهی، تولید و ترشح سیدروفورها (6) و القاء سیستمیک مقاومت در برابر بیماری در گیاهان، بوده اند . کاربرد تلفیقی از مایه تلقیح ریزوبیوم - آزوسپریلوم و ریزوبیوم - آزتوباکتر برای جذب عناصر میکرو و ماکرو در آزمایشی که رودلاس و همکاران به انجام رساندند، صورت گرفته است (.8) استفاده از سویه های آزوسپریلوم و ازتوباکتر به همراه ریزوبیوم، تغییرات زیادی در جذب عناصر غذایی خاک نسبت به کاربرد تنهای ریزوبیوم ایجاد کرد . در تحقیقی دیگر نشان داده شد که سویه های مختلف ریزوبیوم و برادی ریزوبیوم، آثاری مشابه با باکتری های PGPR را در همزیستی با گیاهان غیر لگوم مثل تربچه از خود بروز داده اند (1) و غده های تشکیل شده از این باکتری ها، تولید فیتوهورمون، سیدروفور و HCN کرده اند . این باکتری ها همچنین از خود آثار آنتاگونیستی در برابر قارچ های بیماریزای گیاهی نشان داده اند . گیو کوچی و همکاران در آزمایشی به بررسی اثرات قارج مایکوریزا و ریزوبیوم روی میزان عناصر جذب شده و روابط آبی در یونجه در شرایط تنش خشکی پرداختند (4) تنش خشکی موجب کاهش مقدار عناصر غذایی میکرو و ماکرو در برگ و ریشه گیاهان تلقیح نشده ( شاهد ) گردید . اما تنش باعث کاهش میزان عناصر موجود در برگ گیاهانی که فقط با ریزوبیوم تلقیح شده بودند گردید و میزان این عناصر در ریشه تغییر نیافت . در نهایت در شرایط خشکی، جذب عناصر غذایی در یونجه هایی که توسط مایکوریزا تلقیح شده بودند افزایش معنی داری یافته بود . مطالعه حاضر به منظور ارزیابی توانایی تعدادی از سویه های باکتری های ریزوبیوم در جذب برخی عناصر میکرو در گیاه لوبیا در مزرعه به انجام رسید