باقر قرمز چشمه - استادیار و عضو هیات علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی
سید عباس حسینی - استادیار و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم وتخقیقات تهران
محمد شاعری - دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی عمران مدیریت منابع آب دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران

در سال های اخیر منابع آب به علت برداشت های بیرویه و تغییرات اقلیم تحت تاثیر قرار گرفتند، و این وضعیت اثرات گوناگونی بر روی جریان آب های سطحی به ویژه جریان حداقل رودخانه ها گذاشته است. هدف این پژوهش تحلیل منطقه ای جریان حداقل 7 روزه و ارایه روابط منطقه ای مبتنی بر پارامترهای مورفولوژیک است تا بتوان با استفاده از این روابط با دقتی مناسب، جریان حداقل را در نقاط فاقد آمار حوضه های محدوده مطالعاتی کویر مرکزی و دریاچه نمک را محاسبه نمود. بدین منظور پس از دریافت داده های آبدهی ایستگاه های هیدرومتری واقع در دو حوزه آبخیز کویر مرکزی و دریاچه نمک و بررسی ایستگاه های هیدرومتری، 39 ایستگاه که دارای نواقص آماری کمتر بودند، و در پایین دست سد ها قرار نداشتند، انتخاب گردید. پس از تعیین ایستگاه ها، مرز حوضه ها ترسیم شد. آمار این ایستگاه به روش همبستگی با ایستگاه های دیگر مورد بازسازی قرار گرفت، و داده های خیلی زیاد یا خیلی کم و مشكوک به خطا حذف شد. سپس سری های زمانی 5، 7، 10، 15، 30، 60روزه بر روی آمار این ایستگاه ها ساخته شد. سپس متغیرهای مساحت حوضه، بارش متوسط حوضه، دمای متوسط ، شیب متوسط حوضه، ارتفاع متوسط حوضه، زمین شناسی وتراکم آبراهه محاسبه شد. با انجام تحلیل عاملی متغیر های بارش متوسط، زمین شناسی، مساحت و تراکم آبراهه به عنوان مهمترین متغیرها، انتخاب شدند. با استفاده از نتایج تحلیل عاملی، جهت تعیین مناطق همگن از تحلیل خوشه ای استفاده گردید. در ادامه با روش رگرسیون چند متغیره برای هر یک از گروه های همگن مدل های مناسب جهت برآورد جریان حداقل با تداوم 7 روزه ارایه گردید، و مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد، بارش مهمترین عامل در دبی حداقل بوده و دقت رگرسیون نیز با ضریب همبستگی 0/7 بیانگر کارائی این روش در تعمیم منطقه ای می باشد.

جریان حداقل، تحلیل منطقه ای، تحلیل عاملی، رگرسیون چند متغیره، تحلیل خوشه ای، کویر مرکزی