قدرت اله محمدی - استادیار گروه مهندسی معدن واکتشاف،دانشکده فنی مهندسی،دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب
محمد خدابخش - دانشجوی کارشناسی ارشد آب و سازه های هیدرولیکی، دانشکده فنی مهندسی،دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب

برآورد صحیح میزان رسوبات حمل شده توسط جریان رودخانه در طراحی تمامی پروژه هاي آبی ضروري است.بخش عمده رسوب اکثر رودخانه ها را بار معلق تشکیل می دهد.با تعیین روند دبی و رسوب،با توجه به شرایط منطقه مورد مطالعه میتوان از چگونگی روند افزایش و کاهشی انها اگاهی یافت.در این مطالعه روند تغییرات دبی رسوب و دبی جریان در فصول مختلف سال و در کلیه داده ها در ایستگاه هاي هیدرومتري استان تهران مورد بررسی قرار گرفته است.بر اساس ارتباط تغییرات بار رسوبی و دبی،از معادله خطی سنجه رسوب با تبدیل لگاریتمی داده هاي دبی جریان و رسوب استفاده گردید.دراین پژوهش داده هاي دبی ماهانه یک دوره 24 ساله براي ایستگاه هاي هیدرومتري واقع در استان تهران مورد تحلیل قرار گرفت و دوره هاي مرطوب و خشک با استفاده از تئوری Run تعیین گردید و به منظور تعیین الگوي وقوع دوره هاي کم آبی و پرآبی از روش power laws Analysis استفاده شد.هم چنین تعداد دنباله ها در توالی وقوع دوره هاي کم آبی وپرآبی در دوره هاي 1تا 18 ماهه مشخص گردید.بر اساس نتایج استفاده از روش هاي 1تا 18 ماهه مشخص گردید.بر اساس نتایج استفاده از روش، power laws analysis الگوهاي شدت و تداوم دوره هاي کم آبی و پرآبی تعیین شد و مشخص گردید که بین شدت وقوع و تداوم رابطه عکس وجود دارد. نتایج پژوهش نشان داد که حداکثر مقادیر دبی و رسوب ایستگاه ها به صورت همزمان و در فصل بهار (خصوصاً در ماه اردیبهشت) اتفاق افتاده است که با مقادیر بالاي بارندگی، ذوب برف بهاره و موجودیت رسوب در این فصل در ارتباط بوده است. علیرغم اینکه بیشترین مقدار دبی در ایستگاه دلی چاي 2/112 مترمکعب بر ثانیه بوده، اما بر خلاف انتظار، بیشترین مقدار رسوب در ایستگاه رودك 1/3628 تن در روز در طول دوره آماري مشاهده شد که این مورد بر عدم تبعیت حمل رسوب از مقدار بالاي دبی اشاره دارد .همچنین بیشترین دامنه تغییرات لگاریتم دبی و رسوب مربوط به ایستگاه سیمین دشت با مقادیر 1/1 مترمکعب بر ثانیه و 4/2 تن در روز می باشد.در ادامه مقادیر وقوع تعداد و تکرار دوره هاي کم آبی و پرآبی در ایستگاه هاي مختلف با استفاده از پلات لگاریتمی دوگانه رسم شد، و مشخص شد که در ایستگاه هاي مورد مطالعه، تکرار دوره هاي کم آبی با رسوب پایین، بیشتر از تکرار دوره هاي پرآبی و مقادیر رسوب بالا بوده است. بر این اساس، دوره هاي کم آبی با فراوانی بیشتري اتفاق افتاده است که نشان دهنده تمایل رفتار رودخانه ها به وضعیت فصلی بودن است و نیز تکرار بالاي دوره هاي کم رسوب نشان دهنده این است که در اکثر ماه هاي سال، میزان رسوب جریان قابل توجه نیست. همچنین تداوم دوره هاي پرآب و نیز دوره هاي کم رسوب بسیار بیشتر بوده است. براساس نتایج میتوانگفت که در منطقه مورد مطالعه، حمل مقادیر بالاي رسوب مربوط به ماه هاي فروردین، اردیبهشت و خرداد محدود شده است. مقایسه پلات هاي وگاریتمی دوگانه نشان داد که در ایستگاه سولقان تغییرات مقادیر رواناب و رسوب در دوره هاي مختلف در یک راستا بوده ولی در سایر ایستگاه ها وقوع مقادیر رواناب و رسوب همزمان نبوده و از الگوهاي متفاوتی پیروي می کنند.

و Run Theory ،Power Laws Analysis، استان تهران، دبی و رسوب