مهسا مجیدی - گروه معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی تهران، ایران
منصور صابری مقدم - گروه معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی تهران، ایران
فرح حبیب - گروه معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی تهران، ایران

معماری، به مثابه یک صورت تمدنی، همواره نشان‌دهنده‌ی ژرف‌ترین گرایش‌های معنوی یک ملت است. هنگامی که از معماری اسلامی سخن می‌گوییم، چنین موضوعی را در پیش چشم داریم. معماری سنتی اسلامی در پیوندی ژرف با معرفت‌شناسی و هستی‌شناسی تاریخی مسلمانان است. دوران صفوی از چشم‌انداز فلسفی، دوران یگانه‌ای محسوب می‌شود. در این دوران گرایش‌های دوگانه‌ی فلسفه‌ی اسلامی، یعنی گرایش مشائی و اشراقی بار دیگر به یکدیگر رسیدند و در فلسفه نوین صدرایی یگانه شدند. شکل‌گیری یک نگرش فلسفی جدید و دگرگونی جهان‌بینی نوین اسلامی، به تبع آن تأثیرهای بسیاری بر تمامیت حوزه تمدنی گذاشت. معماری عصر صفوی نیز از این تأثیرها به دور نبوده است و می‌توانیم بازتاب آن نگرش‌های فلسفی را در آن بیابیم. در فلسفه دکارتی ما شاهد نگرشی کمی به فضا هستیم که موجب می‌شود در دوره‌ای از تاریخ، انسان غربی دچار فراموشی نسبت به خاطرات کیفی بشود که فضا را تحت تأثیر قرار می‌دهند و بنیاد نگرش معنوی انسان به مکان هستند. در معماری مسکونی عصر صفوی برخلاف این نگرش یادشده، ما شاهد کیفی شدن فضا هستیم. کیفیتی که تمام عناصر معماری را در اصلی یگانه، یعنی نمایش جایگاه انسان در جهانی معنوی، متحد می‌کند. همین اصل بنیادین است که خانه صفوی را در ادامه مسجد و مکانی برای ظهور معنا قرار می‌دهد. در این پژوهش کوشیده‌ایم از خانه صفوی ابزاری انتقادی برای بهبود وضعیت خانه‌های امروز بسازیم. برای تحقق این هدف از روشی توصیفی-تحلیلی با ابزار پرسشنامه سود جسته‌ایم و سعی نموده‌ایم تا نگرش مردم اصفهان را به خانه‌های صفوی و امروزی مورد ارزیابی قرار دهیم. نتایج پژوهش حاضر حاکی از این است که نگرش عمومی به خانه‌های سنتی صفوی مثبت است و افراد چنین خانه‌هایی را به خانه‌های امروزی‌تر ترجیح می‌دهند. دلیل این ترجیح نیز وجود همان عناصر معنوی است که در خانه‌های مسکونی صفوی وجود دارد. اهداف پژوهش: شناسایی تأثیرات فلسفه اسلامی بر معماری مسکونی صفوی. بهبود طراحی مسکونی در زمان حاضر با یاری گرفتن از معماری صفوی. سوالات پژوهش: فلسفه اسلامی چه تأثیراتی بر معماری مسکونی صفوی گذاشته است؟ ارزیابی جامعه هدف از تفاوت‌های معماری مسکونی مدرن و صفوی چیست؟

فلسفه اسلامی, معماری اسلامی, تفکر معنوی, خانه‌ی صفوی