یاسر شریفی - کارشناسی ارشد فرهنگ و زبان های باستانی
فرخ حاجیانی - دانشیار دانشگاه شیراز

در این مقاله که به مطالعۀ تطبیقی خداشناسی و کیهان شناسی مانی و سایر مکاتب گنوسی می پردازد، به منظور بررسی خاستگاه اندیشۀ ثنویت و عالم نور و ظلمت در کیش مانوی ناگریز از بحث پیرامون گنوس و فرقه های گنوسی هستیم. چرا که پژوهشگران این احتمال را می دهند که شاید مانی مفهوم دو بن را از تفکرانی چون عقاید مرقیون و بردیصان یا ساری گنوستیک ها اقتباس کرده باشد؛ لذا برای آنکه مروی دقیق تر و گسترده تر در این رابطه داشته باشیم، در واقع باید از تمام فرقه های تعمیدی که نوعی مسیحیت غیرمتعارف را اشاعه می دادند اطلاعاتی داشته باشیم تا بتوانیم به مقابلۀ اشتراکات و اختلافات آنها با مانویت را لحاظ شکل و محتوا بپردازیم؛ لذا در مقالۀ حاضر برای شناخت بهتر اسطورۀ گنوسی مانی پس از مقدمه ای کوتاه از پیش زمینۀ زندگی مانی، معرفی گنوستی سیزم و مطالعۀ فرقه های مختلف آن به بررسی تطبیقی این فرق با کیش مانوی از منظر خداشناسی و کیهان نشاسی خواهیم پرداخت.

کیش مانی، گنوستی سیزم، مطالعۀ تطبیقی، کیهان شناسی، خداشناسی