فاطمه تسلیم جهرمی - کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید باهنر کرمان و
یحیی طالبیان - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی

ادبیات پایداری معاصر ایران را به سه دورۀ مشروطیت، عصر پهلوی و روزگار انقلاب اسلامی تقسیم کرده‌اند. یکی از پیشروان ادبیات پایداری معاصر، میرزا محمد صادق ادیب الممالک فراهانی، شاعر، ادیب و روزنامه‌نگار دوران مشروطه، است که بن مایه‌های فارسی پایداری در اشعار سیاسی و اجتماعی وی دیده می شود. این پژوهش با ذکر مختصری از زندگی و احوال ادیب‌الممالک، به بن مایه‌های ادبیات مقاومت در اشعار وی، چون وطن دوستی، ظلم ستیزی، ابراز انزجار از دشمن، دعوت به اتحاد ملی، غیرت اسلامی، حق‌طلبی، مرثیه بر شهدای راه آزادی، ستایش از آزادی و مشروط و مضامینی از این دست پرداخته است. نوع بیان ادیب ‌الممالک برای بازگویی این مضامین، به دو صورت مستقیم و غیرمستقیم است. بیان غیرمستقیم وی نیز به دو دسته حکایت‌ها و داستان‌های تمثیلی و سمبل ها و استعارات منفرد دربارة موضوعاتی چون ایران، استبداد و استعمار، مشروط و مستبدان و مشروطه‌خواهان دروغین قابل تقسیم است. از طریق بن‌مایه و تحریک آنها در اشعار وی، می توان سیر تفکر، نمودهای آن و گستردۀ اندیشۀ پایداری را در حوزه جغرافیای ایران عهد مشروطه و حوزه اندیشگان شاعران آن عهد، بررسی کرد. روش تحقیق در این پژ<هش به شیوۀ توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای است.

ادبیات پایداری، شعر مشروطه، بن‌مایه‌های شعر پایداری، ادیب ‌الممالک فراهانی