فاطمه مدرسی - استاد دانشگاه ارومیه
رقیه کاظم زاده - کارشناس ارشد رشته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ارومیه

در فرهنگ همۀملت‌ها، می‌توان نشانه‌ای از ادبیات مقاومت را دید. در ایران نیز نمونه‌هایی از این گونه ادبیات در دوران حکومت پهلوی به چشم می‌خورد. برخی از شاعران این دوره در فضاهای بسته و بیداد زدۀ دوران پهلوی، در برابر جور و بیداد قد برافراشته و با آگاهی از تأثیر زبان نمادین غیر صریح در مخاطب، به توصیف اوضاع سیاسی جامعه پرداخته‌اند، تا رسالت خود را در آگاهی بخشی مردم نسبت به وضعیت نامساعد جامعه به انجام رسانند. حسین منزوی یکی از شاعران متعهد این دوره است که دامنه شعر پایداری، با محوریت مبارزه برای آزادی، در برخی از غزل‌های قبل از انقلاب او گسترده است. بهره جستن از نماد، ماهیت غزل منزوی را به کلی دگرگون ساخته است و آنها را از ویژگی بارز «روحیۀ آزادی خواهی» برخوردار نموده است. او، با سبکی هنرمندانه و به صورت نمادین، اندیشه‌های خویش راه مبتنی بر آزادی خواهی و انتقاد از جامعۀ بیداد زدۀ روزگارش به مخاطب القا می‌نماید. در پژوهش، ابتدا سعی بر آن است که بدون در نظر گرفتن محدوده زمانی خاص، خواننده را با بعضی از نمادهایی به‎کاررفته در غزل حسین منزوی آشنا نماییم. سپس کوشیده ایم درون‌مایه‌های از غزل پیش از انقلاب منزوی را بررسی کنیم که ارتباط مستقیمی با مضامین استبدادستیزی و آزادی‌خواهی و روحیه مقاومت او دارند.

آزادی‌خواهی، نماد، غزل، منزوی