امین آناقلی - استادیار مرکز ملی تحقیقات شوری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، یزد، ایران

سؤ تغذیه، ناامنی غذایی و فشار جمعیت در دهه های آینده باعث فشار بیشتر به آب هایزیرزمینی و زمین های زراعی و در نتیجه افزایش و گسترش تنش شوری در بسیاری ازنقاط جهان خواهد شد. در حال حاضر نیز حدود 7 درصد از اراضی دنیا تحت تاثیر تنششوری هستند. ناکارآمدی رو شهای قدیمی در معرفی ارقام متحمل به تنش و پیشرفت هایحاصل شده در علوم بیوتکنولوژی و مهندسی ژنتیک باعث رو آوردن بسیاری از محققانبرای معرفی ارقام/لاین های جدید با برچسب تغییر یافته ژنتیکی و متحمل به تنش های غیرزنده شده است. با وجود تردیدهائی که در خصوص سلامت محصولات تراریخته وجوددارد، اما استفاده از این روش ها، یکی از راهبردهای بسیار کارآمد در معرفی ژنوتیپ هایجدید و متحمل به تنش م یباشد. مرور منابع نشان می دهد که گیاهان گلیکوفیت و هالوفیتاز مکانیسم های تقریباً مشابهی برای مقابله با شوری استفاده می کنند که در سه دسته تحملاسمزی، دفع سدیم و تحمل بافت خلاصه می شود. شناسایی ژن هایی که این مکانیسم هارا در گیاهان به پیش می برند و مؤلفه های دخیل در آن از قبیل گیرنده های تنش، ناقلینپیام، کانال های یونی، مسیرهای پیام رسانی، ورارسانی پیام، دخالت یا عدم دخالت هورمونABA در مسیرهای پیام رسانی، فاکتورهای رونویسی، کینازها، فسفاتازها، شناسائی مکانهندسی ژن های دخیل (QTL) و سایر مؤلفه های دیگر و نیز تقسیم بندی ژن های دخیل بهرگولن های مختلف پارامترهائی هستند که ضمن شناسایی عملکردشان، بایستی روابط پیچیدهآنها با همدیگر نیز شناسائی شود. در سال های اخیر، محققان مختلف تعدادی از این مؤلفه هارا به عنوان هدف انتخاب کرده و از آنها برای دستکاری های ژنتیکی استفاده کرده اند تا بهتدریج این شبکه پیچیده و تعامل مؤلفه های درگیر در آن بطور کامل شناسائی شود. در اثراین تلاش ها، گیاهان تراریخته زیادی تولید شده اند که نسبت به گیاهان شاهد دارای تحمل به شوری بالاتری بودند. از طرف دیگر خروجی این عوامل و کارکرد آنها در سلول مثل تولیداسمولیت های آلی، پروتئین های دیواره سلولی، اسموتین ها، پروتئین های LEA و ناقل هایپمپ های یونی نیز پارامترهائی هستند که کارکردشان در تحمل به شوری به یکی از سهمکانیسم مورد استفاده گیاه که در بالا به آن اشاره شد، باید مشخص شود. در این مقاله سعیشده است تا بطور خلاصه با این مفاهیم آشنائی بیشتری داشته باشیم.

فاکتور رونویسی، رگولن، انتقال پیام، بیان ژنی، پمپ یونی، هوموستازی، یون سدیم، تنش های غیر زنده