ابوالحسن امین مقدسی - دانشیار زبان و ادبیات عرب دانشگاه تهران
زهرا بهشتی - کارشناس ارشد زبان و ادبیات عرب دانشگاه تهران

واقعه عاشورا، یکی از مهم‌ترین وقایعی است که نه تنها ادب و ادبیات، بلکه اکثر هنرها و هنرمندان، نویسندگان مسلمان و حتی گاهی غیر مسلمان را به خود مشغول داشته است. با توجه به ارتباط فرهنگی - تاریخی ایران و عرب به ویژه عراق، عاشورا به عنوان عنصری مشترک در فرهنگ دو ملت، امکان مقایسه و تطبیق آثار دو فرهنگ را بیش از پیش فراهم آورده است. همچنین با توجه به اشتراکات حوزه فرهنگی به ویژه سطوح زبانی و ریشه‌های مشترک دینی و اعتقادی، موضوع عاشورا در ادبیات دو کشور به‌ویژه حوزه شعر از همانندی‌های فراوانی برخوردار است؛ با وجود این برخی تفاوت‌ها در شرایط سیاسی، تحولات، وقایع متفاوت در جامعه ایران و عراق، محیط جغرافیایی، وجود مسائل قومی و ... موجب تمایز در زمینه‌های مختلف مضمون و تصویرپردازی شده است. در این مقاله، دیدگاه دو شاعر ایرانی و عرب، یعنی شهریار و محمدمهدی جواهری و رویکرد آن دو نسبت به واقعه عاشورا، تطبیق و بررسی شده است؛ با اذعان به اینکه شعرای شیعی عرب بخصوص جواهری نسبت به این واقعه دیدگاه حماسی، تاریخی رثایی دارند و شعرای شیعی ایرانی به ویژه شهریار نسبت به این واقعه، دیدگاه رثایی یا بکائی دارند.

شعر عاشورایی، جواهری، شهریار، کربلا، شعر رثایی، شعر حماسی