سید علی قاسم زاده - استادیار دانشگاه بین المللی امام خمینی
آسیه ذبیح نیا - دانشیار دانشگاه پیام نور یزد
فرخنده جمالزهی - کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی

ماهیت بینامتنی تلمیحات و جایگاه آن در ترسیم منظومه فکری و عقیدتی شاعران دفاع مقدس، نکته ای است که کمتر بدان توجه شده است. این صنعت بدیعی دو بعدی؛ یعنی ناظر بر وجوه صوری معنایی، می‌تواند منعکس‌کننده جهان‌بینی مسلط و بنیادهای فکری و زیبایی‌شناسی شعر دفاع مقدس باشد. ازاین‌رو، این تحقیق به شیوۀ توصیفی- تحلیلی و تکیه بر رویکرد نظری بینامتنی تلاش کرده است، به نقش تلمیح در وحدت بخشی به محورهای اصولی طولی و عرضی شعر دفاع مقدس بپردازند. از نتایج این پژوهش برآمده که تلمیحات موجود شعر دفاع مقدس به سبب تأثر بینامتنی از رسالت معرفتی دایرۀ تلمیحات متقدم از یک سو و تلاش نوآورانه برای ارضای حس زیبایی‌شناسی و فکری مخاطب امروز از دیگر سو، عاملی وحدت بخش در ایجاد انسجام ساختاری شعر دفاع مقدس است. بازتاب گستردۀ تلمیحات دینی- مذهبی در کنار تلمیحات و اسطوره‌ای ، مبین تقارن نگاه حماسی و عرفانی در اشعار دفاع مقدس و کیفیت تلاش شعرای دفاع مقدس در بهره‌گیری از ظرفیت‌های نمادین و زایشی اسطوره ها در الگوسازی و ترسیم مبانی ایدئولوژیک آنهاست که البته در غالب مواقع با رویکرد دیالکتیک (گفتگو محور) به متون ادبی اشعار شاعران کلاسیک همراه است.

شعر دفاع مقدس، پیوند صورت و معنا، تلمیحات معاصر، بینامتنیت