مریم نعمت طاوسی - استادیار پژوهشگاه میراث فرهنگی

ایران از دیرباز گرفتار خشکسالی بوده است، چنان که داریوش در کتیبه خود در تخت جمشید D Pd بند ۳) از اهورامزدا می خواهد که ایران را در برابر خشکسالی و دروغ محافظت کند. از این رو، دور از انتظار نیست که آیین های باران خواهی از دیرباز در ایران رواج داشته باشد؛ همچنان که بر پایۀ گزارش های ثبت شده تا پنجاه سال پیش، آیین باران خواهی در بسیاری از مناطق ایران، به گاه خشکسالی بر پا می شدند و در بسیاری از این مناطق، هنوز هم برپا می شوند. از نظر ساختاری کردارهایی که در آیین های باران خواهی انجام می شود، عبارتند از ساخت عروسک یا برگزیدن شخصی و انتساب هویتی نمادین برای او؛ دسته روی، ریختن آب، خواندن نیایش و آواز درخواست باران، گرفتن هدیه از اهالی، پختن نان یا آش، نشاندار کردن نان یا خوراکی ای دیگر، زدن کسی که نشانه در سهم او پیدا می شود تا پیدا شدن یک ضامن و انجام برخی کردارهای آیین دیگر بنا به موقعیت جغرافیایی. در نگاهی فراگیر، در مناطق گوناگون ایران آیین ها از دو الگو پیروی می کنند: الگویی که ساخت عروسک و دسته روی همراه عروسک یا مترسک در کانون آیین قرار می دهد؛ و الگویی که تاکید بر تهیۀ خوراکی و نشاندار کردن آن دارد. به هر رو کردارهای هر الگو اشارتی نمادین به باروری کهن و اسطوره ای و طرح افکنی جادویی را به دنبال دارد که بدان واسطه برپا کنندگان برآنند تا طبیعت را به نزول باران وادارند.

عروس باران، دسته روی آیینی، کوسه، نشاندار کردن خوراکی، باور اسطوره ای، آواز باران