محمدباقر حشمت زاده - دانشیار دانشکده اقتصاد و علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی
وحید قربانی - دانشجوی دکتری روابط بین الملل دانشگاه شهید بهشتی

جمهوری اسلامی ایران طی چهار دهه اخیر، فشارهای مختلفی را برای تبعیت کامل از هنجارهای حقوق بشر جهانی متحمل شده است. بررسی خاستگاه سرمایه‌دارانه چالش‌های حقوق بشری ایران و تحول ابزارهای فشار علیه این کشور مطابق با نظریه نئوگرامشی، مسئله اساسی مقاله حاضر است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که حقوق بشر نقش رهبری فکری و اخلاقی را در سرمایه‌داری جهانی دارد. در این راستا، با تداوم مناسبات سرمایه‌دارانه پس از انقلاب اسلامی در ایران، استقلال نسبی روبنای سیاسی، فرهنگی و حقوقی، به این کشور امکان مخالفت و عدم تبعیت از رژیم حقوق بشر جهانی را می‌دهد. همزمان با دگرگونی‏ها در نظام سرمایه‏داری جهانی، فشارها علیه ایران ماهیت اقتصادی گرفته و هژمون سرمایه‌داری با دو ابزار زور (وضع و اجرای مؤثر تحریم‌ها از سوی دولت‌ها و سازمان‌های جهانی و منطقه‌ای) و رضایت (اقدامات شبکه حامی برای افزایش ریسک تجارت، چانه‌زنی با شرکت‌ها برای انصراف از کسب و کار و برقراری انواع مکانیسم ارزیابی حقوق بشری بر فعالیت‌های اقتصادی بین‌المللی با ایران) به ترغیب این کشور در تبعیت از حقوق بشر جهانی می‌پردازد.

فشارهای حقوق بشری, سرمایه‌داری جهانی, جمهوری اسلامی ایران, نئوگرامشی