فاطمه جانقریان - دانشجوی کارشناسی ارشد فلسفه اسلامی دانشگاه قم
مهدیه سادات مستقیمی - دانشیار دانشگاه قم

یکی از مسائل مهم و چالش برانگیز در عرصه معادشناسی، مسئله کم و کیف ارتباط اهل دنیا و اهل برزخ با یکدیگر است.علیرغم وجودِ تحقیقاتی در این زمینه هنوز افق هایی که خلأ پژوهشی در آن وجود دارد بسیار است. درباره این محور، سابقهتحقیقاتیِ ویژه ای در دیدگاه های علامه طباطبایی وجود ندارد و در این مقاله سعی شده باآنکه ایشان در همه شاخ و برگمسائل مربوطه، آراء صریحی ندارند، تحلیل دیدگاه ها و مبانی ایشان با روش توصیفی- تحلیلی- استنباطی انجام شده و برخی از مهمترین محورهای ارتباطی اهل این دو عالَم تبیین گردد. احاطه و اشراف عالم برزخ بر عالم دنیا به واسطه مراتبتشکیکی وجود و نحوه چینش عوالم و محاذات آنها و عدم وجود دیوارِ غیرقابل عبور بین عوالم، یکی از زمینه های مهم ایجادو ارتباط بین عالم برزخ و دنیا و اشراف و آگاهی برخی از اهل این دو عالَم نسبت به یکدیگر است. تعاملات و ارتباطاتساکنان این دو عالَم دارای جلوه های مختلفی است. تأمل پژوهشی در آثار علامه نشان می دهد که: یکی از راه های ارتباط،دعای هر یک از اهل این عوالم برای اهل عوالم دیگر است. مراحل برزخ و دنیا بنا بر رتبه و اعتبار معنوی و مقام روحی خوددر صورت اذن الهی می توانند در قالب اقسام هدایت های غیبی و القائات معنوی و اقسام امدادهای غیبی به یکدیگریاریرسانی نمایند؛ و یا از طریق شفاعت، واسطه تکفیر سیئه و ترفیع درجه یکدیگر شوند و یا از طریق خواب و رؤیا بایکدیگر ارتباط داشته و مددرسانی نمایند.

عالم برزخ، عالم دنیا، دعا، شفاعت، امداد غیبی، خواب و رؤیا