حسن مهدی فر - استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه پیام نور مرکز نقده

احباط در علم کلام به معنای از بین بردن ثواب به واسطه گناهان و تکفیر، از بین بردن عقاب به واسطه کارهای شایسته است.در این پژوهش سعی می شود دیدگاه علامه طباطبایی در تفسیر المیزان درباره این موضوع بررسی گردد. به نظر ایشان، احباطو تکفیر به کار رفته در قرآن با معنای کلامی آن متفاوت است. ایشان ضمن ردّ احباط و تکفیر کلامی، معتقد است در قرآن،متعلق حبط، عمل است و حب ط عمل به معنای باطل شدن واز تأثی ر افتادن آن است. برخلا ف دیدگاه معتزله، ایشان معتقداست تکفیر نه به صورت عام بلکه در برخی موارد و نه به صورت وجوب بلکه از روی تفضل است. نتایج پژوهش حاکی از آن استکه بطلان و بی تأثیر بودن اعمال نیک به واسطه برخی گناهان (حبط) و نیز از بین رفتن گناهان به واسطه برخی اعمال نیک(تکفیر) فی الجمله از آیات متعدد قرآن قاب لاثبات است. این پژوهش به روش کتابخانه ای و با تحلیل دیدگاه های گوناگون به ویژهنظریه علامه طباطبایی نگارش یافته است.

حبط، احباط، تکفیر، عمل، ثواب، عقاب ، تفضل