مهدی سعادتمند - استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه یزد

شناخت نفس و جایگاه آن در وجود انسان ازاینجهت ضرورت دارد که درجات عالی انسانی ناشی از حضور نفس، به عنوانمبدأ آثار غیرمادی، همچون احساس، ادراک و تعقل است. این پژوهش درصدد بیان و مقایسه دیدگاه ملاصدرا و علامهطباطبایی در چیستی نفس و جایگاه آن در حقیقت انسانی است. بر اساس نظر ابتکاری ملاصدرا، نفس، آغازی جسمانی داردکه با طی مرحله مثالی، میتواند به فرجامی عقلانی و متعالی برسد، اما علامه، انسان را در تمام مراحل وجودی خود، واجد هرسه مرتبه ی حس، مثال و عقل میداند که شدت و ضعف هر یک از این مراتب، سبب تفاوت انسان ها می گردد. نگاه هر دواندیشمند به نفس، وجودی و بر اساس مبانی حکمت متعالیه است، اما ملاصدرا متأثر از قدما در تعریف و بیان خصوصیاتنفس، روشی ماهوی و متکی به علم حصولی دارد، درحالیکه علامه با رویکردی وجدانی نسبت به نفس، آن را دریافتخود می داند که چنین نگاهی با واقعیات محسوس زندگی بشر هماهنگ تر است.

نفس، انسان، وجود، عقل، بدن، ملاصدرا، علامه طباطبایی