محمدباقر خرمشاد - استاد دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی
یاسر برخورداری - دکتری علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی (ره)، معاون علمی، پژوهشی پژوهشکده تحقیقات راهبردی

آغاز دوران جمهوری اسلامی در ماه‏های ابتدایی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تجربه‏ای بی‏بدیل از تلفیق ظرفیت جمهوریت با اندیشه‏‏ دینی در کشوری با پیشینه کهن و تمدنی دیرپا بود. ماهیت نوپدید و ابتکاری نظام سیاسی جدید در ایران به همراه فقدان الگویی متناظر و متشابه از همکاری نهاد دین و سیاست در قالب نظریه‏‏ دولت- ملت که مورد وفاق و پذیرش بین‏المللی قرار گرفته باشد، پارادایم مسلط سکولاریسم سیاسی را به چالش کشانده و بر همین اساس از سویی شاهد بروز بحران‏های داخلی و دخالت‏های خارجی در سال‏های استقرار تثبیت جمهوری اسلامی ایران و از سوی دیگر تلاش رهبران انقلاب اسلامی برای تبیین اصول و مبانی جمهوری اسلامی بوده و‏ هستیم. وضعیت و شرایط خاص جمهوری اسلامی ایران برای مواجهه و تعامل با مخالفان در بحران‌های داخلی و دخالت‌های خارجی، یکی از مسائل اساسی نظام سیاسی ایران از ابتدای تأسیس است که حاکمیت را همواره در معرض دیدگاه‌های همدلانه، معارضانه و نیز کنایه‌زنی‌ها با محوریت عدم مدارای سیاسی قرار داده است. با توجه به نقش بی‌بدیل اندیشه و رفتار سیاسی بنیان‌گذار انقلاب اسلامی در ارجاع و مشروعیت‌بخشی به فرایندهای سیاست‌گذاری، پرسش اصلی این مقاله بیان می‌دارد که مؤلفه‌ مدارای سیاسی در راهبرد رهبری امام‌ خمینی (ره) چرا و چگونه تحقق یافته است؟ در این مقاله با بهره‌گیری از روش داده‌بنیاد و محوریت مفهوم‌سازی، ضمن تعریف مفهوم مدارا در اندیشه غرب و اسلام و بیان تفاوت‌های معنایی آن‌ها، مدارای سیاسی به‌مثابه مؤلفه راهبردی در اندیشه امام‌ خمینی‌ (ره) به‌عنوان الگوی مطلوب مورد بررسی قرار گرفته است. در بخش دوم، ضمن بازخوانی و بازنمایی رفتار سیاسی امام خمینی (ره) در تعامل و مواجهه با مخالفان در حوزه‌های سه‌گانه بینش، گرایش و کنش، الگوی محقق مدارای سیاسی در دهه نخست انقلاب اسلامی به‌منظور پاسخ به چرایی و چگونگی کاربست مؤلفه مدارای سیاسی در راهبرد رهبری امام خمینی (ره) تبیین و ارائه شده است.

مدارای سیاسی, راهبرد, رفتار سیاسی, امام خمینی (ره), مخالفان سیاسی