سیدنصرالله ابراهیمی - استادیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
حمیدرضا عباسی - دانشجوی دکتری نفت و گاز دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

عنصر تکنولوژی در صنعت نفت و گاز، به‌ویژه در پروژه‌های بالادستی، به دلیل آثار مثبت آن در بهینه‌سازی بازیافت نفت، تولید صیانتی حداکثری از مخازن، ارتقای کمی و کیفی تولیدات نفتی، برقراری توسعه پایداری، حمایت از محیط‌زیست و ارزش افزوده در اقتصاد پروژه‌های نفتی از اهمیت زیادی برخوردار است. امروزه ضرورت تکنولوژی به عنصر اجتناب‌ناپذیری از قراردادهای نفتی تبدیل شده است. با این وجود، فقدان تکنولوژی یا موضوعات مرتبط با آن در برخی از قراردادهای نفتی یا جایی که تکنولوژی به‌صورت یک امر تفسیری و اختیاری، نه به‌عنوان یک عنصر الزامی در قراردادهای نفتی درج می‌شود، این شک را ایجاد می‌کند که نقش و اثر تکنولوژی در قراردادهای نفتی چیست؛ تکنولوژی دقیقاً چه جایگاهی را در صنعت نفت و گاز دارد؛ و حقوق و تعهدات طرفین قراردادها نسبت به تکنولوژی چیست؟ بر اساس مطالعاتی که در قراردادهای نفتی، رویه‌های قضایی و آرای داوری انجام شده است، این مقاله به این نتیجه رسیده است که تکنولوژی بخش بسیار مهمی از لکس پترولیا؛ خواه به‌صورت حقوق نرم یا سخت شده است. مضافاً آنکه مفهوم استفاده، انتقال و توسعه تکنولوژی به‌عنوان یکی از نه عنصر تفسلی که در قراردادهای نفتی حضور فعال دارد، خواست کشورهای میزبان یا شرکت‌های ملی نفت شده است؛ به‌نحوی‌که آن‌ها سرمایه‌گذاران نفتی یا شرکت‌های بین‌المللی نفتی را مکلف می‌سازند که فعالیت‌های نفتی، شرایط و مفاد قراردادهای نفتی در کشورهای خود را بر اساس مطالبه استفاده، انتقال و توسعه تکنولوژی انجام دهند. درنهایت از این مطالعه نتیجه گرفته می‌شود که امروزه مطالبه الزامی تکنولوژی فضای حاکم بر قراردادهای نفت و گاز است و به‌صورت تعهدات الزام‌آور قانونی یا قراردادی درآمده است که نقض این تعهدات موجبات ضمانت اجرای حقوقی و قراردادی علیه فرد ناقض تعهدات مزبور ایجاد کرده، و به‌طرف آسیب‌دیده از نقض تعهدات مزبور حق فسخ قراردادی و مطالبه خسارت را عطا می‌کند.

تکنولوژی, استفاده از تکنولوژی, انتقال تکنولوژی, توسعه تکنولوژی, قراردادهای نفتی