عبدالله حسن زاده میرعلی - دانشیارگروه زبان وادبیات فارسی دانشگاه سمنان
نیلوفر انصاری - دانش آموخته دکتری زبان وادبیات فارسی دانشگاه سمنان

استعاره یکی از فرایندهای ذهنی، زبانی است که در علوم مختلف از جمله زبان شناسی و به ویژه توسط معنی شناسان، مورد توجه قرار گرفته است و به عنوان ابزاری برای اندیشیدن و درک و شناخت مفاهیم انتزاعی معرفی شد. خاقانی در ساخت استعاره های ابتکاری ومادر که زاییدة تخیّل شاعر است، در ردیف خلاق ترین شاعران قرار دارد. بسامد بالای استعاره های جهتی در دیوان خاقانی حاکی از ذهن پویا و خلاق شاعراست که با گذشت قرن های متوالی زبان به کار رفته در کتاب او به علت سروکار داشتن با مفاهیم انتزاعی حوزة مناسبی را برای بررسی گونه های استعاره فراهم می کند. در جستار پیش رو پس از تعریف استعاره و برشمردن مفاهیم نظری استعاره های مفهومی به بررسی بعد جهتی بر خی از استعاره های شناختی در قصیده شکایت از بخت خاقانی پرداخته شده است.

استعاره های جهتی، خاقانی، ذهن، زبان، استعاره های مفهومی.