محسن عباس زاده مرزبالی - استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه مازندران

یکی از عمده­ترین پیامدهای چالش پسااثبات­گرایی در معرفت­شناسی، حاکم­شدنِ دوگانه­های تقلیل­گرایانه حول تقابل­های مفهومی­ای چون واقع­گرایی و سازه­انگاری یا عقل­گرایی و نسبی­گرایی بوده است. پرسش اصلی شکل­دهنده به مقاله حاضر این بوده است که در مواجهه با چالشِ ضدمبناگرایی، چگونه می­توان همچنان تبیینی از «عقلانیت» به­مثابه «امکان ارزشیابیِ عینیِ معقولیتِ یک گزاره یا موضع» ارائه داد؟ در پاسخ، فرضیه­ی این مقاله بر این است که این تبیین را می­توان برمبنای روایت خاصی از پراگماتیسم ارائه کرد که بر  دریافتی عرفی (عقل­سلیمی) از واقعیت و درکی عملی از امر معقول پایه­ریزی می­شود. محور این تبیین، تاکید بر «کیفیتی» در «فرایند عقلانیِ ارزیابیِ گزاره­های علمی یا مواضع هنجاری» است که اصل صدق/ اعتبار را می­توان بر آن استوار کرد: «رایزنانه بودن» یا گشودگی به روی سنجش؛ در این راستا، مقاله­ی پیش­ِرو به برجسته ساختنِ این مشخصه­ی مشترک در میان طیفی از نظریه­پردازانِ فلسفه­ی علم و معرفت­شناسیِ علوم اجتماعی می­پردازد. از آنجا که روایت مورد نظر حول مباحثی چون ماهیت واقعیت و شرایط شناختِ امر معقول سامان می­یابد، این مقاله بر چارچوبی فرا-نظریه­ای بنا می­شود، چارچوبی که مفهوم «فرونسیس» ارسطو انسجام­بخش آن است.

عقلانیت, واقعیت, نسبی‌گرایی, عقل عملی, عقل سلیم, استدلال, رایزنی