مصطفی تقوی - دانشگاه صنعتی شریف، گروه فلسفه علم

در این مقاله ابتدا با بیان مثال­هایی از علوم جدید نشان داده شده است که برخی نظریه­ها متأثر از پیش­فرض­های طبیعت­گرایی بوده­اند و می­توان داده­هایی تجربی که این نظریه­ها در پی تبیین آنها هستند را به نحوی دیگر با رویکرد دینی تبیین کرد. مدافعان علم دینی، با توسل به این مثال­ها، می­خواهند نشان دهند که پیش­فرض­های علم، همان­گونه که ممکن است از طبیعت­گرایی متأثر شود، ممکن است از دین اثر بپذیرد و بنابراین علم دینی ممکن است. در بخش نهایی مقاله تلاش می­شود که با پاسخ به برخی پرسش­ها در خصوص علم دینی گامی در راستای تنقیح بیشتر این بحث برداشته شود: آیا ایدة علم دینی به طور غیر مستقیم، صحه گذاشتن بر نسبی­گرایی در علم نیست؟، علم دینی با توسل به تجربه توجیه می­شود یا با توسل به دین، یا هر دو؟ در صورتی که توسل به دین در توجیه علم دینی دخیل باشد، آیا رفتار مؤمنانه به فعالیت علمی راه نمی­یابد؟، آیا امکان­ علم دینی به معنای نبود مرز مشخص بین علم و دین نیست؟، تطور ویژگی همیشگی نظریه­های علمی بوده و علم دینی هم از آن مستثنی نخواهد بود. آیا تطور علم دینی به دین لطمه نمی­زند؟، استدلال له امکان­ علم دینی، آیا علاوه بر امکان­ منطقی، بر امکان استعدادی علم دینی نیز دلالت می­کند؟، مدافعان علم دینی چه چشم­اندازی را باید برای آرمان خود تعریف کنند؟

علم دینی, علم طبیعت‌گرا, نسبی‌گرایی در علم, مرز بین علم و دین