اعظم فولادی پناه - دانشگاه تهران
جواد عربانی - دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شهر ری
مجتبی سلطانی احمدی - پیام نور تهران

کوچ ارامنۀ جلفا به اصفهان در دورۀ شاه عباس بر پایۀ سیاست‌های اقتصادی و سیاسی به انجام رسید و پیامدهایی در پی داشت. نگاه ویژۀ دولت صفوی به ارامنه در کنار سیاست‌های مذهبی تساهل‌محور شاه عباس در قبال مسیحیان، به‌تدریج پاپ را متقاعد ساخت که می‌توان از ظرفیت‌های مسیحیان ساکن فلات ایران به‌ویژه ارامنه، در جهت تقویت کلیسای کاتولیک در برابر دولت سنی مذهب عثمانی بهره برد. از‌این‌رو، فرستادگان ویژۀ پاپ (کرملیان) از بدو ورودشان به ایران (1016ق/1608م) همواره به دنبال جلب نظر ارامنه بودند تا آنان را به مسیحیت کاتولیک متمایل سازند. کشیشان کرملی برای تحقق این مهم از راه‌های مختلفی بهره بردند؛ از‌جمله، آنان با توجه به نقش اقتصادی ـ تجاری ارامنۀ جلفا، در دوره‌هایی با همکاری دول اروپایی و برای تطمیع تجار ارمنی جلفا، درصدد ارائۀ امتیازات تجاری به آنان برآمدند. ارامنۀ جلفا نیز در ابتدا رویکرد مثبتی به کرملیان داشتند؛ اما پس از چندی، افشای نیات مخفی فرستادگان پاپ، به تقابل ارامنۀ جلفا با آنان انجامید؛ تقابلی که گاه به اخراج کشیشان کارملیت از جلفا می‌انجامید. نویسندگان در این مقاله برآنند تا مناسبات فرستادگان پاپ با ارامنۀ جلفا را تحلیل کرده و پیامدهای آن را تبیین کنند.

ارامنۀ جلفای اصفهان, کرملیان (کارملیت‌ها), مسیحیت کاتولیک, تبلیغ و تبشیر مسیحی, امتیازات تجاری